Het is zo ontmoedigend wanneer je elkaar iedere keer weer misverstaat. Hoe harder je vervolgens probeert het probleem aan elkaar uit te leggen, hoe dieper de kloof wordt. Dit hoor ik vaak:
- Wij spreken een verschillende taal en begrijpen elkaar niet.
- Mijn partner komt alleen maar met emotionele argumenten.
- Mijn partner komt alleen maar met rationele argumenten.
In dit artikel https://samencommuniceren.nl/doen-jullie-het-verkeerd-om/ ging ik in op het problematische verschil dat veel koppels ervaren tussen emotie en ratio. En 3 grote vergissingen die partners daarbij maken.
Toen had ik het over de aspecten die bij iedere communicatieboodschap tegelijkertijd aanwezig zijn: het inhoudelijke en het relationele betrekkingsaspect.
Dit kun je weer onderverdelen in 4 communicatieniveaus. Ze maken deel uit van een veelgebruikt communicatiemodel dat (ook) ik vroeger in bedrijfstrainingen hanteerde.
Het uitgangspunt is dat mensen op verschillende niveaus signalen afgeven zonder dat expliciet te zeggen. Het is logisch dat er dan misverstanden ontstaan.
Je lijkt ieder een andere taal te spreken, maar meestal zit je gewoon ieder op een ander communicatieniveau. Of herken je het niveau niet waar jij of jouw partner op zit.
Het 1e inhoudsniveau
Op inhoudsniveau gaat het om de feitelijke punten die jullie bespreken. Bijvoorbeeld de aankomende vakantie, de taakverdeling thuis, de manier waarop jullie de kinderen willen opvoeden en de manier waarop jullie met elkaar communiceren.
Hier kun je allerlei rationele, praktische en logische argumenten, kennis en oplossingen inbrengen waar je het al dan niet mee eens bent. Hier kun je van alles bij voelen:
- Positieve emoties als jullie makkelijk tot een gedragen besluit of compromis komen.
- Negatieve emoties als het ruzie of een patstelling wordt.
Je ziet: ook op inhoudsniveau is er sprake van gevoel. Ook al sta je er niet bij stil.
Het 2e procedureniveau
Dit niveau heeft alles te maken met tijd, plaats en volgorde. Op dit niveau maak je bijvoorbeeld afspraken over wie wat wanneer doet.
Ook kan het hier om de regels gaan wie op welk moment aan het woord is of wanneer je wel of niet zware gesprekken voert.
Tegelijk spelen onderliggende gevoelens altijd mee. Bijvoorbeeld onrust als jouw partner wil praten terwijl jij net iets anders wil doen. Of blijdschap als alles vlotjes verloopt.
Het 3e interactieniveau
Hier gaat het om het relationele betrekkingsaspect van communicatie over omgangsnormen. Hoe ga je met elkaar om? Welke verwachtingen heb je? Is er voldoende veiligheid en vertrouwen aanwezig? Het gaat hier om wat er tussen jullie speelt.
Bij de manier waarop je met elkaar omgaat kun je uiteraard ook van alles voelen. Ingewikkelder wordt het als je erover gaat praten. Zodra jullie bijvoorbeeld de voorrangsprioriteit van een norm gaan bediscussiëren zit je op procedureniveau.
Het 4e gevoelsniveau
Op gevoelsniveau spelen alle emoties die jij hebt bij jullie communicatie. Dat kunnen emoties zijn door de gesprekken op de bovenstaande niveaus, maar ook door andere omstandigheden. Het gaat hier om wat er in jou als individu speelt.
Je eigen gevoel voelen is voor veel mensen behoorlijk lastig. Vooral als je heel daadkrachtig bent (niet lullen, maar poetsen), niet geleerd hebt over je gevoelens te praten of een conflictmijdende hechtingsstijl hebt.
Goed nieuws
Wij mensen kunnen in potentie op alle 4 niveaus communiceren met elkaar. Het is zelfs zo dat alle laagjes van deze communicatieniveaus altijd aanwezig zijn. Alleen zijn we ons dat niet bewust.
Je zegt dat jullie ieder een andere taal spreken die je niet verstaat? Ontdek dan op welk communicatieniveau jullie ieder zitten en leer hoe je met taal van communicatieniveau kunt switchen.
Het communicatiemodel in de praktijk
De meeste mensen focussen op de inhoud omdat het hun daar uiteindelijk om gaat. Onder inhoud kun je jouw doelen en behoeften scharen zoals:
- Een fijne, gelukkige relatie
- Fijne verbindingsgesprekken
- De relatie herstellen
- Op 1 lijn komen qua opvoeden
- Een gezellig weekend
De 3 onderliggende niveaus procedure, interactie en gevoel zijn in feite dienend aan het 1e inhoudsniveau als behoefteniveau. En daarnaast op volgorde: ieder niveau dient het opvolgende niveau.
Ik zie dat partners op het hogere inhoudsniveau meestal wel op dezelfde golflengte zitten. Het onbegrip ontstaat als:
- jij signalen op een onderliggend niveau geeft die jouw partner niet herkent.
- jouw partner signalen op een onderliggend niveau geeft die jij niet herkent.
- jullie geen aandacht geven aan de ‘onderwaterboodschap’ van elkaar.
- jullie op inhouds- of procedureniveau gaan bekvechten wie er welke signalen wel of niet afgeeft, wie die wel of niet herkent of wie op welke manier rationeel of gevoelsmatig communiceert.
Hoe vaker je de onderwaterboodschappen van elkaar negeert, hoe meer je emotioneel verwijderd raakt van elkaar.
Het is net als met een auto die geen onderhoudsbeurten krijgt. In het begin merk je dat niet, maar op een geven moment krijg je problemen die je niet had gehad als je eerder had ingegrepen.
Een voorbeeld
Misverstanden krijg je dus als je niet bent aangesloten op elkaar. Stel jouw partner zegt:
We hadden afgesproken dat we om 18.00 uur zouden eten! Je bent een kwartier te laat!
Wat zeg je dan?
De verleiding is groot om deze opmerking op procedureniveau te plaatsen en te gaan uitleggen waarom je een kwartier later bent, niet?
Maar het gevolg van jouw te laat komen is dat jouw partner geïrriteerd is over jouw gedrag. Dat is een niveau lager, namelijk het interactieniveau. Dat heeft eerst aandacht nodig alvorens je weer terug kunt naar inhoudsniveau.
In dit voorbeeld moet je dus niet op procedureniveau reageren maar op de onderwaterboodschap van de irritatie. Bijvoorbeeld door te zeggen:
Oh je baalt ervan dat ik te laat ben?
Zo geef je jouw partner de ruimte om eerst zijn of haar hart te luchten. Jouw partner krijgt de mogelijkheid om het probleem te bespreken zodat jullie daarna het doel van samen eten op een prettige manier kunnen realiseren.
Je zult merken dat het de lucht klaart als het je steeds vaker lukt om op interactie- of gevoelsniveau te reageren op vermeende kritiek. Later of op het moment zelf kunnen jullie altijd nog beslissen om er eens over door te praten.
Samenvattend pas je dan deze 3 stappen toe:
- Herken het juiste communicatieniveau bij jezelf en bij jouw partner.
- Vind aansluiting door op hetzelfde niveau jouw opmerking te plaatsen.
- Beslis samen of jullie nog (eens) over het betreffende punt doorpraten.
Slecht nieuws
Je kunt uiteindelijk nog zo goed weten op welk communicatieniveau jullie zitten en hoe je taalkundig op elkaar afstemt, er is geen kruid tegen gewassen als er onvermoede triggers en pijnplekken spelen.
Een groot of gevoelig pijnlichaam zal altijd roet in het eten gooien:
- Jij bent sneller geraakt.
- Jouw partner is sneller geraakt.
- Je komt met hout snijdende argumenten waarmee je op inhoudsniveau of procedureniveau lijkt te zitten, terwijl je in wezen op interactie- of gevoelsniveau zit.
- Felle emoties van vechten, verstijven of vluchten nemen je binnen no time over. En je versterkt deze reacties ook nog eens bij jouw partner.
Kortom: vaker dan je denkt zit je allebei op interactie of gevoelsniveau. Alleen gebruik je daarvoor taalkundige argumenten die op inhouds- of procedureniveau lijken te wijzen maar het niet zijn… Waarbij onbekende pijnplekken en beschermingsreflexen verhinderen dat je aansluit op elkaar.
Lees hier hoe emotionele verwijdering meestal ontstaat.