‘Kritiek op je partner’ is één van de vier zogeheten ruiters van Apocalyps die psychologen Julie en John Gottman onderscheiden.
Kritiek is de 1e ruiter en daarna volgen Zelfverdediging, Minachting en Verstenen.
Deze 4 ruiters vormen samen één van de meest disfunctionele patronen in je relatie, wanneer zij structureel je relatie binnen galopperen. En vooral als ze op volgorde escaleren van kritiek naar zelfverdediging naar minachting naar verstenen.
Kritiek en Zelfverdediging als een tweespan
Kritiek en Zelfverdediging zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Op kritiek volgt vrijwel altijd zelfverdediging, ook al wordt het niet altijd geuit. Met name de kritiek, die met ‘jij’ begint. Wanneer je zelf het onderwerp van kritiek of een klacht bent, dan is het heel moeilijk om je primaire reactie van zelfverdediging te onderdrukken.
Door zelfverdediging op te roepen (of te geven) vergroot je de afstand tussen elkaar. Want beiden zeggen dan eigenlijk “ik ben het probleem niet, dat ben jij”.
Er zijn maar weinig mensen die in antwoord op ‘jij-kritiek’ geen primaire vecht- of vluchtreactie voelen. Je moet algauw op het niveau van de Dalai Lama verkeren, wil je in staat zijn om kritiek in dankbaarheid te aanvaarden…
Hier een eenvoudig voorbeeld om het te illustreren.
De ‘verkeerde’ manier: Nou, ben je alweer vergeten de afwasmachine uit te ruimen! We hadden dit toch afgesproken? Zo werkt het niet hoor als jij dit soort dingen steeds weer laat zitten!
De ‘goede’ manier: Ik voel me geïrriteerd, de afwasmachine staat nog vol. Ik heb het van je nodig dat je ‘m op tijd uitruimt zodat ik met koken snel vooruit kan en we op tijd kunnen eten.
Ben je het met me eens dat de ‘verkeerde’ manier vraagt om verklaringen en de ‘goede’ eerder uitnodigt tot een “sorry, ik zal het gelijk even doen en er beter aan denken voortaan”?
Een voorbeeld op gevoelsmatig niveau is het verschil tussen de 2 zinnen “Jij begrijpt me ook helemaal niet” versus “ik voel me niet begrepen als je dit zegt. Ik heb het nodig van je dat je probeert je in mijn positie te verplaatsen”.
De feedbackregels voor een zachte wenk
Bij het geven van een zachte wenk om iets op te lossen is het essentieel om jij-boodschappen om te zetten naar ik-boodschappen. Je houdt dan als het ware jouw gevoel en jouw wensen bij jezelf.
Je partner zal zo veel minder snel de behoefte voelen om zich te verantwoorden (te verdedigen) en kan veel makkelijker verantwoordelijkheid nemen voor zijn of haar eigen gedrag.
De 3 stappen voor het geven van een zachte wenk zijn:
1) Ik voel me … (boos, verdrietig, teleurgesteld, bang, …)
2) Over … (feitelijke gebeurtenis of feitelijk gedrag in het hier en nu)
3) En ik heb het van je nodig dat je …
Essentiële perspectiefverschuivingen
Om met behulp van deze feedbackregels (als één van de tools) samen naar een meer positieve gevoelsmodus te schakelen geef ik je 3 essentiële perspectieven mee.
1. Een flexibele nullijn
Bij ieder koppel is er sprake van een zogenaamde nullijn waarop de interactie een neutraal effect heeft. Zit je samen in een negatieve gevoelsmodus dan wordt kritiek veel eerder negatief opgepakt dan wanneer je samen in een positieve gevoelsmodus zit.
Door de feedbackregels voor de zachte wenk consequent toe te passen kun je
jullie nullijn positief naar boven opschuiven. Hoe hoger jullie nullijn, hoe minder het nodig is om de feedbackregels te gebruiken.
Negatieve en positieve gevoelsmodi hangen samen met hoe veilig je je voelt in je relatie. Hier lees je daar meer over.
2. De spreker is (ook) verantwoordelijk
Een heel belangrijke perspectiefverschuiving is dat de spreker de verantwoordelijkheid heeft voor het gespreksverloop door de manier van feedback geven. Juist omdat zelfverdediging vrijwel onvermijdelijk is als je in jij-boodschappen je commentaar geeft.
Je hoort wellicht vaak zeggen dat “hoe je iets opvat meer over jezelf zegt dan over de ander” en “dat het je eigen probleem is hoe je iets opvat”?
Met de Gottmans ben ik het echter eens dat deze opvatting de spreker onterecht ontslaat van de verantwoordelijkheid voor (negatieve) effecten op de gevoelsmodus van de ander en daarmee op de relatie als geheel.
3. Iets nodig hebben van je partner is legitiem
In de 3e stap van deze feedbackregels vertel je wat je van jouw partner nodig hebt. Dit schijnt voor veel mensen heel lastig te zijn. Wij leren namelijk voortdurend dat we heel zelfstandig en onafhankelijk moeten zijn. Veel mensen vinden het vragen van steun veel moeilijker dan het geven van steun.
Ook het vervullen van je eigen behoeften aan erkenning en veiligheid moet je in de optiek van veel therapeuten nog altijd zelf doen. Helaas leidt deze opvatting alleen maar tot meer onbegrip en ongelukkige relaties…
Er is een groot verschil tussen gezonde en ongezonde behoeftevervulling. Elkaar ‘gezond’ nodig hebben voor het vervullen van de behoefte aan hechting, veiligheid, erkenning en verbondenheid is helemaal prima en gelegitimeerd!
Wij mensen zijn namelijk eerder kuddedieren dan solisten. We leven in een wereld waarin ‘wederzijdse volwassen afhankelijkheid’ (Stephen Covey) de hoogste staat van leren en leven is… Pas dan nog wel op voor de valkuil dat je je niet verplicht voelt om alle behoeften te MOETEN vervullen. Want dan ontstaat er weer een andere negatieve communicatiecirkel…