Tranen… Schaam jij je ervoor als je moet huilen?

Tussen partners zie ik deze lastige worstelingen met huilen wel voorbij komen:

• Als ik huil voel ik me klein en zwak. Jij kunt me dan kwetsen waardoor ik nog meer pijn heb.
• Jij ziet mijn huilen als slachtoffergedrag. Jij voelt je emotioneel gechanteerd alsof ik met huilen iets bij jou probeer af te dwingen.
• Als ik huil zie jij dat als verdriet en reageer jij boos, omdat je er geen raad mee weet. Of omdat jij je beschuldigd voelt.

Huilen is al met al nogal eens een beladen thema. Soms snap je zelf misschien niet precies waarom je moet huilen. Hoog tijd om hier eens een nieuw licht op te werpen. Zodat je jouw tranen of die van je partner op waarde kunt schatten.

Daarvoor haal ik de huilhoogleraar Ad Vingerhoets van stal. Als hoogleraar emoties en welbevinden aan de Universiteit van Tilburg doet hij al zo’n 30 jaar onderzoek naar huilgedrag.

Stellingen die misverstanden over huilen ophelderen

Het is alweer bijna een jaar geleden dat ik het interview met Ad Vingerhoets uit de Volkskrant gescheurd heb. Om precies te zijn: 23 mei 2015. Hier een vijftal van zijn stellingen die ik eruit haal.

Huilen is machteloosheid

Het is een groot misverstand dat huilen een reflexmatige reactie is die bij verdriet hoort. Je huilt wel vaak als je verdrietig bent, maar de kern is machteloosheid.

De basis van huilen is gescheiden te worden van een geliefde. Kijk maar bij baby’s: haal ze weg bij de moeder en ze gaan schreeuwen. Met huilen communiceer je inderdaad hulpeloosheid.

Je doet een beroep op de ander. Het is een heel krachtig signaal:

• Stop je agressie
• Of: ik heb je troost nodig

Als je huilen als zwakte of als onvermogen interpreteert dan mis je de clou. Het is een roep om verbondenheid. Ofwel een protest tegen het ontbreken van verbondenheid en samenzijn.

Huilen doe je samen

Wie denkt dat hij bij voorkeur alleen huilt, is evolutionair een beetje in de war. We huilen het liefst bij onze moeder, een geliefde of bij een huisdier. Eenzame mensen voelen zich slechter, maar huilen toch minder.

Blijkbaar is huilen een vorm van communicatie, van sociale interactie. Dat kan ook met een huisdier zijn, een foto van iemand, een brief of alleen maar de gedachte aan iemand.

Tranen zijn niet nep

Vingerhoets twijfelt sterk of tranen nep kunnen zijn. Je kunt wel bewust aan iets verdrietigs denken zodat je gaat huilen. Dan is de emotie misschien niet passend of gewenst bij de situatie, maar de tranen zijn wel echt.

Verder is het zo dat tranen onverhoeds kunnen komen, zonder dat daar specifieke gedachten voor nodig zijn. Dat merk je vooral als je ontroerd raakt bij films over zelfopoffering en wanneer het goede het kwade overwint.

Vrouwen huilen makkelijker dan mannen

Testosteron heeft een remmende werking op tranen. Dus hormonaal is het verklaarbaar dat mannen minder snel huilen.

Daarnaast stellen vrouwen zich makkelijker bloot aan situaties waarbij emoties opkomen. En jongens leren het af. Niet perse van de ouders maar van vriendjes. Als je als jongen van 11 huilt bij het spelen word je eerder uitgelachen.

Vrouwen huilen eerder bij conflicten

Dat is het grootste verschil tussen mannen en vrouwen, aldus Vingerhoets. Bij een conflict voelen beiden machteloze woede. Maar mannen reageren eerder met irritatie of vloeken, vrouwen eerder met huilen. De tranen van vrouwen roepen vervolgens weer irritatie of frustratie bij de man op.

Mannen huilen vaker bij positieve emoties, bij ontroering. Maar als je kijkt naar liefdesverdriet, heimwee en rouw dan zijn de verschillen niet zo groot.

De nekslag

Nu je deze stellingen kent, kun je je dan voorstellen dat het een nekslag voor je partner is als jij afwijzend, koud en ongevoelig op zijn of haar tranen reageert?

Kortom: in negatieve communicatiecirkels kun je er meestal wel van uitgaan dat tranen niet zozeer een uiting zijn van verdriet of boosheid, maar van machteloosheid. Machteloos omdat je niet weet hoe je de verbondenheid, die ieder mens nodig heeft, weer tot stand kunt brengen.