Rustig en beheerst blijven is voor veel partners belangrijk om uit de negatieve communicatiecirkels te blijven. Heel begrijpelijk, want het levert je deze voordelen op:
- Je valt niet samen met agressieve frustratie
- Je hoeft geen pijn te voelen
- Je roept geen dingen waar je later spijt van hebt
- Je kunt nog nadenken zodat je ‘volwassen’ kunt handelen
- Je kunt rustig uitleggen hoe je iets bedoelde
Het vervelende is alleen dat dit alleen maar voordelen lijken.
In negatieve communicatiecirkels werken deze voordelen van kalmte averechts. Vooral als je dit ook nog eens probeert af te dwingen met uitroepen als:
- Geen ruzie!
- Doe toch rustig!
- Schreeuw niet zo!
- Zachtjes!
- Doe normaal zeg!
- Niet zo heftig alsjeblieft!
Dit soort ‘instructies’ tegen je partner of jezelf doet de vlam helemaal in de pan slaan. Uitwendig middels nog heftiger reageren of inwendig middels dichtklappen en niks meer zeggen.
Wanneer is een voordeel een nadeel?
Het lastige is dat er geen absolute waarheid of norm bestaat voor het kwalificeren van communicatieve uitingen als voordelig of nadelig.
Ik weet dat partners hier wel vaak om strijden met instructies aan elkaar:
- Wij maken hardop geen ruzie…
- Zo moet je niet tegen mij praten!
- Als je mij erbij wilt houden, dan moet je gewoon dit (…) zeggen!
- Had dat dan gewoon eerder gezegd!
- Als je het nou voortaan zo (…) zegt, dan krijgen we tenminste geen ruzie.
Maar feit is dat wat je zegt het ene moment nadelig kan uitpakken voor jullie verbondenheid en het andere moment niet, of dat je er zelfs het voordeel van ziet.
Je zou het bijvoorbeeld als liefde kunnen opvatten dat jouw partner bij jou heel heftig kan zijn, terwijl hij of zij normaal heel beheerst is.
Of de uitingsvorm uitleggen voor- of nadelig is, is dus afhankelijk van de context. Daar kom ik zo bij de valkuilen op terug.
Wat is er in dit kader zo lastig aan heftigheid?
Dat is in ieder geval dat jouw uitleg over hoe het zit niet aankomt. Of jouw partner de heftigheid nu vanbuiten (schreeuwen) of vanbinnen (zwijgen) voelt, uitleggen lijkt weinig uit te halen.
Onze behoefte aan uitleggen is wel heel groot, merk ik iedere keer weer. Dat deze behoefte een andere behoefte dient staat buiten kijf, maar dat verliezen veel partners uit het oog.
Het willen uitleggen kan heel dringend en zelfs dwingend overkomen. En hoe zorg je ervoor dat je deze ‘behoefte’ kunt bevredigen?
Juist. Door rust, kalmte en beheersing te propageren (denk je…). Want alleen dan kan jouw partner jouw uitleg ontvangen (denk je…). En kan jij die van je partner ontvangen (denk je…).
Je hoopt zo dichter bij elkaar te komen. Want als jouw partner jouw uitleg maar begrijpt dan is het opgelost. Totdat blijkt dat uitleggen en begrip weinig zoden aan de dijk zetten…
Helemaal lullig als je partner jou steeds stopt in je uitleg en die zelfs helemaal niet wil horen, ook al zijn jullie rustig en beheerst. ‘Daar gaat het helemaal niet om’, zegt je partner dan.
Communicatievalkuilen van uitleggen
Uit alle mogelijke communicatievalkuilen rondom ‘kalm uitleggen’ zie ik deze eruit springen in mijn praktijk:
1. Verkeerde timing
Het uitleggen van jouw gevoelens, of de omstandigheden die tot bepaalde acties of gevoelens hebben geleid, kun je in heel veel situaties als een legitimatie opvatten.
Als jij je legitimeert ga je jezelf in wezen verantwoorden en dus verdedigen. Je zegt als het ware dat je er niks aan kunt doen. En als dat waar is, dan is er maar 1 ander die er wel wat aan kan doen.
En dat is jouw partner. Althans, jouw partner zal dat heel makkelijk zo kunnen interpreteren. En zich aangevallen voelen. Het is best ingewikkeld om door te hebben of te aanvaarden dat je daar allebei je aandeel in hebt.
Uitleggen is op zich niet ‘verkeerd’, maar wel de timing als die uitleg tot negatieve cirkels leidt. Eerst zorgen dat je je samen veilig verbonden voelt, dan kun je daarna in principe alle uitleg aan.
2. Bedekte ‘harde’ uiting
Uitleg kan ook op andere manieren als een ‘harde’ gevoelsuiting opgevat worden door je partner. Het kan bijvoorbeeld als een belerend advies gezien worden en weerstand oproepen.
Je denk misschien dat uitleggen heel onschuldig en goed is, maar daar kan je je dus in vergissen. Hard roept hard op, en voor je het weet escaleert het of verlies je elkaar in het contact.
De tip hier is om eerst te ontdekken wat bij jullie triggert en wat je allebei als ‘hard’ ervaart. Het maakt niet uit wie het als hard ervaart. Al is het maar 1 van jullie, het beïnvloedt de relatie altijd.
3. Verkeerde behoefte
Kijk eens of je discussiezinnen als deze herkent:
Heel veel partners beseffen niet dat onder alle uitleg de behoefte schuilt om een bepaalde pijn op te lossen door het vervullen van een bepaalde behoefte.
Is ‘begrip’ inderdaad je behoefte in dit korte voorbeeld? Of is begrip eerder een middel om een andere pijnplek te verhullen en een andere behoefte te vervullen?
Uitleggen kan als een verdovend middel werken waarmee je pijn lekker onder een wollen deken kunt wegstoppen. De grote vraag is dan natuurlijk wel of de pijn zo echt geheeld is.
4. Wantrouwen
Hoe moeilijk als jouw partner steeds iets achter jouw uitleg zoekt… Wat is de bedoeling? Zit er een beschuldiging achter? Wat is het verwijt? Wat is er nu weer verkeerd?
En als jouw partner dat hardop uit, is het helemaal mis. Jij boos, beledigd of gekwetst. Hoe kan jouw partner er slechte bedoelingen achter zoeken! Hoe kan hij of zij zoiets van jou denken!
Moeilijk om dan uit de negatieve communicatiecirkel te blijven. En toch is het juist dan de kunst om het wantrouwen als een signaal van onveiligheid te zien. Je kunt je beter richten op het vergroten van de veiligheid dan op het uitleggen waarom je partner het helemaal verkeerd ziet…
5. Afgedwongen rust
Gemiddeld genomen stralen rustige, kalme en doordachte mensen veel zelfvertrouwen, waardigheid en deskundigheid uit. Daar nemen we sneller iets van aan. Op onbeheerste woede of verdriet kijken we een beetje neer.
Best schaamtevol dat je naar buiten toe beheerst bent, maar thuis in je relatie soms heel iets anders laat zien. Begrijpelijk daarom dat we onszelf en elkaar thuis tot kalmte manen.
Een afgedwongen rust is alleen helaas niet de beste methode om uit die negatieve communicatiecirkels te blijven. Bij heel veel partners gaat de boze dialoog inwendig namelijk gewoon door.
Terwijl rust wel degelijk van belang is om jullie negatieve cirkels te doorbreken. Zonder bewustwording van triggers, patronen en ieders aandeel is dat doorbreken niet mogelijk. Je moet niet door paniek of stress bevangen raken.
In een onveilige situatie is het heel menselijk om op je hoede te zijn. Die geestelijke onveiligheid willen we nog wel eens onderschatten, want die is niet zichtbaar.
Ook hier geldt dat je er veel meer aan hebt om eerst een veilige omgeving te creëren. Als jullie je veilig voelen bij elkaar, heb je een meer natuurlijke rust met veel meer ruimte voor nieuwe kwetsbare communicatie.
Kortom: uitleggen om begrip te kweken en geestelijke pijn op te lossen is helaas niet de 1e ingang om negatieve communicatiecirkels om te buigen naar liefdevolle verbondenheid. Je kunt beter eerst onderzoeken in hoeverre er sprake is van een onveilige situatie, en die veilig maken.