Er zijn partners die zwijgen en met wie je geen ruzie lijkt te kunnen krijgen. Zij zwijgen op het moment dat zij:
- zich aangevallen voelen
- zich geraakt voelen
- een (verdere) escalatie vrezen
Voor partners die juist willen praten is dit erg frustrerend. Zij weten niet wat hun partner vanbinnen denkt of voelt. Je weet niet waar je aan toe bent en je kunt jouw partner niet bereiken.
Doet jouw partner dat zwijgen expres?
Of zou het onmacht zijn?
Zou jouw ‘vechten’ voor de relatie dezelfde waarde kunnen hebben als het zwijgende ‘vluchten’ van jouw partner?
Om deze vragen te beantwoorden is het zinvol om te onderzoeken van welk soort zwijgen er sprake is. In alle jaren met koppels herken ik vooral de volgende 6 soorten.
1. Het boze zwijgen
Boze zwijgende partners maken in zichzelf ruzie met jou… In gedachten zeggen zij allerlei ‘vreselijke’ dingen over jou, over zichzelf en over de relatie met jou.
Om dit soort gedachten gaat het meestal:
- Het is weer zover, daar gaan we weer.
- Wat doe jij weer moeilijk.
- Ik kan het ook nooit goed doen.
- Ik ben er helemaal klaar mee.
Voor geen goud zeggen zij deze dingen hardop. Daarvoor voelen zij zich niet veilig genoeg. Toch komt het er uiteindelijk wel uit. In de vorm van lichamelijke klachten, in depri gevoelens of in woedebuien.
Boze zwijgende partners hebben de adrenaline van het kookpunt nodig om zich te uiten en dat gebeurt dan meestal heel heftig.
2. Het straffende zwijgen
Partners die straffend zwijgen zijn boos, beledigd en verontwaardigd. Zij kunnen daarover nadenken, ook over de keuze om te zwijgen.
Het zwijgen is voor hen eerder een instrument om jou te straffen. Om jou te dwingen iets te doen wat je eigenlijk niet wilt. Of om jou te laten weten dat bepaald gedrag ‘fout’ is, niet getolereerd wordt. Wel of niet praten is zo een straf-/beloningsinstrument.
Dit soort gedachten spelen gemiddeld genomen:
- Ik zet het jou betaald.
- Ik pijn, jij ook pijn.
- Het is zo oneerlijk wat jij me flikt.
- Jij zoekt het maar lekker uit, ik zeg niks meer.
- En in lichtere mate: ik praat niet met je als je je zo gedraagt.
Dit klinkt allemaal niet zo aardig. Het kan een narcistische manipulatietactiek zijn, maar in lichtere mate zie ik het als een ineffectieve (soms destructieve) methode om je behoeften alsnog vervuld te krijgen.
3. Het blokkerende zwijgen
Partners die blokkerend zwijgen zijn degenen die bevriezen of verstijven. Zij voelen zich heel onveilig, maar zijn zich daar niet altijd van bewust. Een inwendige paniek zorgt ervoor dat zij niks meer kunnen uitbrengen.
Achteraf beschrijven partners dit zo:
- Er is een heleboel ruis in mijn hoofd.
- Ik denk en voel dan niks meer.
- Alles gaat langs mij heen, ik kan niet meer luisteren.
- Ik weet niet wat er gebeurt, ik kan niks meer zeggen.
Ik vergelijk deze zwijgstand altijd met het verstijfde konijn in de koplampen van een auto. De koplampen zijn zo gevaarlijk dat vechten en vluchten volstrekt geen zin lijken te hebben.
4. Het machteloze zwijgen
Zwijgen uit machteloosheid heeft veel weg van het blokkerende zwijgen. Het verschil is dat je er meestal nog bij kunt nadenken: je gelooft dat het absoluut geen zin heeft om (terug) te vechten en letterlijk vluchten mag niet…
Bij machteloos zwijgen spelen deze inwendige gedachten:
- Het heeft volstrekt geen zin om iets te zeggen.
- Hem/haar gewoon even laten uitrazen en luisteren.
- Niks helpt nu, ik kan maar beter niks zeggen.
- Het liefst loop ik weg maar dat wordt helemaal verkeerd opgevat.
Bij machteloos zwijgende partners zie je nogal eens dat zij een aanpassende, pleasende communicatiestijl hebben. Zij wringen zich in bochten en weten op een gegeven moment niet meer waar zij het zoeken moeten.
5. Het zoekende zwijgen
Aan het zoekende zwijgen ligt meestal ook wat paniek ten grondslag. Je bent dan naarstig op zoek naar de juiste woorden in jezelf. Je maakt allerlei afwegingen en je hebt tijd nodig om uit te vinden wat je wilt zeggen.
Deze gedachten kunnen dan vanbinnen opspelen:
- Het maakt mij eigenlijk niet uit, maar ik moet iets authentieks zeggen.
- Ik weet niet wat ik voel, maar dat accepteer jij niet.
- Hoe moet ik het zeggen zonder dat jij het verkeerd opvat?
- Het gaat te snel, zo kan ik niet meer nadenken en iets zinnigs zeggen.
Partners ervaren het zoekende zwijgen ook wel als op je tenen lopen. Je bent bang het verkeerde te zeggen. Dat gebeurt namelijk te vaak. Waardoor je de volgende keer nog langer zoekend ‘moet’ zwijgen…
6. Het verdrietige zwijgen
Verdrietig zwijgen ontspringt aan een heel scala van oorzaken. Teleurstelling is een belangrijke onderliggende emotie. Veel verdrietig zwijgende partners voelen zich niet meer echt de moeite waard voor hun partner.
Gedachten die hiermee gepaard gaan zijn:
- Jij vindt mij niet (meer) interessant, begeerlijk of …
- Jij zou met iemand anders veel gelukkiger zijn.
- Alles wat ik zeg of doe stelt jou toch alleen maar teleur.
- Ik heb alles geprobeerd om jou te bereiken maar het lukt echt niet.
Partners die verdrietig zwijgen ervaren veel afstand en hebben de neiging om het op te geven. Als zij de relatie niet willen verbreken dan laten ze alles maar gewoon gebeuren zonder daar nog zelf invloed op uit te oefenen.
De frustratie voor de zwijgende partner
Wanneer je als ‘zwijgende’ partner een ‘vechtende’ partner hebt dan krijg je vast weleens dit soort ‘verwijten’ naar je hoofd geslingerd:
- Ja vlucht maar weer!
- Jij ontwijkt het gesprek, je laat mij in de steek!
- Wat ben je toch een lafaard!
- Het is zo egoïstisch om mij hier alleen mee te laten zitten!
- Je bent zo gesloten, je wilt je gewoon niet openstellen voor mij!
Wat moet je hierop zeggen als ‘zwijgende’ partner? Waarschijnlijk heb je al van alles geprobeerd maar heeft het niet geholpen? Of heb je sowieso nooit geleerd om voor jezelf op te komen?
Versterk jij het zwijgende gedrag van jouw partner?
Stel dat jij jouw ‘vechtende’ communicatie van huis uit hebt meegekregen en jouw partner een ‘zwijgende’ communicatie, kun je het dan nog veranderen?
De vechtende partners zeggen dat ze gewoon heel eerlijk, open en direct zijn. Zo was het vroeger thuis ook. Geen blad voor de mond en soms knalt het maar dat is echt geen probleem.
De zwijgende partners zeggen juist dat ze uit een heel vredig gezin kwamen waar nauwelijks harde woorden vielen. Geen felle debatten of ruzies. Materieel werd overal goed voor gezorgd.
Ik stel het zo even wat extreem om mijn punt te maken (in werkelijkheid zijn er vele nuances), namelijk dat een vechtende, verstijvende of vluchtende communicatiestijl altijd met onveiligheid te maken heeft.
In je relatie kun je die zowel vergroten als verkleinen. Dat kan alleen maar gebeuren in reactie op jouw partner. Wat jouw stijl of gewoonte vanuit jouw verleden ook is.
In algemene termen: jouw gedrag toon en ontwikkel je altijd in reactie op jouw omgeving. Dit staat los van de vraag wie ervoor verantwoordelijk is. Deze vraag vind ik zelfs totaal irrelevant. Simpelweg omdat je dan gaat ‘foutdenken‘ (met wijzen en touwtrekken als gevolg).
Wat jij meemaakt in jouw omgeving bepaalt jouw zelfbeeld, jouw percepties, jouw beeld van jouw partner en jouw beeld van jullie relatie. Door hoe jij en je partner in deze ‘omgeving’ met elkaar omgaan bepalen jullie:
- Of je de veiligheid bij elkaar vergroot of verkleint
- Of je elkaars communicatiestijl al dan niet oproept en vergroot
Niet zonder slag of stoot
Het doorbreken van zwijgende communicatiecirkels is niet makkelijk. Het werkt niet om tegen jezelf te zeggen dat je gewoon wat moet zeggen. Het werkt ook niet als je de communicatiesuggesties van jouw partner opvolgt.
Misschien zegt je partner wel dat hij of zij alleen maar wil horen: “ja ik begrijp je” of “ja dit is rot voor je”. Misschien lukt dat zelfs een tijdje om dit soort empathische zinnen te zeggen.
Maar hoe lang blijft dit werken?
Uiteindelijk is dit soort instrumentele communicatie een doekje voor het bloeden. Je zult toch echt eerst samen moeten ontdekken welke emotionele wereld er speelt onder die vervelende communicatiecirkels.