Dit leren we bij de ‘officiële’ feedbackregels in de communicatietrainingen op ons werk:
- Geef jouw feedback in de ik-vorm.
- Maak onderscheid tussen gedrag en persoon.
Klinkt prachtig. Alleen al het woord ‘feedback’. Ook wel synoniem voor opbouwende kritiek.
Als je ‘het’ goed doet voelt jouw partner zich niet aangevallen. En zou je niet in een conflictcirkel verstrikt moeten raken.
Werkt dat zo bij jullie?
Bij mij niet. En ook niet bij de vele koppels die ik zie.
Een voorbeeld van opbouwende kritiek:
>> Ik vind het niet fijn als jij mij corrigeert.
Oeps! Ik vergeet nog een 3e ‘regel’. Niet zeggen wat je niet wilt, maar zeggen wat je wel wilt. Even nadenken, hoe doe ik dat? Zo misschien:
>> Ik vind het fijn als je mij niet meer corrigeert.
Ook niet echt handig. Het woordje ‘niet’ staat er nog steeds in. Dan maar zo:
>> Ik vind het fijn als ik de dingen op mijn eigen manier kan doen.
Ja, dat is het! Ware het niet dat ik mijn partner met vragende ogen zie kijken: “Waarom zegt ze dit in Hemelsnaam?” Moet ik toch nog diplomatiek zien uit te leggen dat het me mateloos irriteert wanneer hij mij zegt wat ik anders moet doen…
Waarom komen we toch in die conflictcirkel?
Het probleem met ik-boodschappen is dat er meestal toch een indirecte jij-boodschap in zit. De ik-boodschap vat je gemakkelijk op als verwijt. Vooral als je in een onveilige fase zit waar de conflictcirkels aan de orde van de dag zijn.
>> Ik kan er niks aan doen.
Dat is wat de ik-boodschap richting je partner zegt. En wie kan er dan wel wat aan doen? Dat is hoe je partner het opvat. Hij of zij dus. Als je partner nu ook met een ik-boodschap terug reageert met:
>> Ik vind dit niet fijn (ik kan er ook niets aan doen, het ligt bij jou).
Dan is het hek van de dam. Iedere ik-boodschap is zowel een verdediging als een aanval. Onderscheid daartussen maken is zinloos.
Bij feedback met de ik-boodschap zijn we dan eigenlijk aan het strijden. Hoe vriendelijk en redelijk de ik-boodschappen ook kunnen klinken. Velen van ons hebben niet door dat we de 1e stap in de conflictcirkel dan al gezet hebben.
Gedrag versus persoon
“Geef je feedback op wat iemand doet, niet op wat iemand is”. Je gedrag kun je namelijk tot op zekere hoogte beheersen, wie je bent (vrijwel) niet. Dat is de redenatie.
Misleidend helaas.
Ik hanteer 5 opeenvolgende aanvalniveaus in de conflictcirkel. De eerste 3 daarvan zijn:
1. Kritiek op gedrag
2. Kritiek op gevoelens
3. Kritiek op karakter
Een ruzie die ‘keurig’ op aanvalniveau 1 “gedrag” begint gaat vanwege frustratie en onmacht ‘vanzelf’ van 1 naar 2 naar 3.
De oh zo goede feedbackregels zeggen dus eigenlijk: je kunt beter een aanval op niveau 1 dan op niveau 3 doen…
Je ziet al precies waar de schoen wringt. Alleen al door de escalatiemechanismen wanneer je op niveau 1 niet tot elkaar weet te komen.
Wat werkt dan wel?
1. Eerst maar eens aanvaarden dat ‘strijd’ een deel van je relatie is en je daar veilig bij gaan voelen. In ons dagelijkse leven komen we er niet onderuit dat we ik- en jij-boodschappen aan elkaar geven. Hoe netjes ook geformuleerd. Maar als je je niet veilig voelt, bedenk dan dat angst een slechte raadgever is.
2. Onze werkelijk boodschap achterhalen. Als de strijdcirkels dan toch onvermijdelijk zijn, kunnen we het maar beter gelijk goed doen. Met onze werkelijke zachte gevoelens en behoeften. Het onverwachte voordeel is vervolgens dat je meestal geen strijd meer ervaart…
3. Van een afstandje waarnemen wat er gebeurt en dat vertellen. Wat ziet of hoort de vlieg op de muur als die naar jullie kijkt? Dit in objectieve termen aan je partner vertellen zorgt ervoor dat je niet samenvalt met je emoties die maken dat je gaat vechten, bevriezen of vluchten.
Tegen mijn partner zou ik dan bijvoorbeeld kunnen zeggen:
>> Toen je mij zei hoe ik dit/dat beter anders kon doen, liet ik je veel irritatie zien. Ik zag hoe jij daarop nog meer aanhield, waarop ik boos werd. Maar wat ik eigenlijk diep van binnen voelde was dat ik niet goed genoeg voor je ben. Dat vind ik zo’n onverdraaglijk gevoel dat ik gelijk van me afsloeg. En zo raakten we gevangen in onze conflictcirkel.
Kun je je voorstellen dat je op deze manier niet zo gauw opnieuw verstrikt raakt in de conflictcirkel zelf?