Negatief veranderen is taboe
Positief veranderen is de clou
Maar niemand weet echt hoe
Ook in relatiecommunicatie kun je deze 3 niveaus onderscheiden:
- beginner
- ervaren
- expert
Communicatievaardigheden staan niet los van je ervaringsniveau. Het is jammer genoeg geen talent waar je zomaar blind op kan varen, zoals bijvoorbeeld het ‘perfect’ beheersen van een raceauto.
Hoe je moet communiceren moet je leren en oefenen. En met wat mazzel draai je een negatieve spiraal om met positief communiceren.
Maar… ook de experts onder ons weten hoe moeilijk het is om positief en geweldloos te blijven communiceren op tricky momenten.
Het zijn toch juist deze experts die weten hoe het moet? Zij hebben ervoor gestudeerd (net als ik), hebben hun beroep ervan gemaakt (net als ik) of hebben al vele therapie- of trainingstrajecten gedaan (niet net als ik;).
Schaamte of vermeend autodidactisch leervermogen houdt hen tegen om hulp in te schakelen. En als dat voor jou geldt, dan ben je misschien al te vaak teleurgesteld omdat je als een (ervaren) beginner behandeld wordt. Hoe betuttelend, een belediging van je intelligentie.
Oké, waarom deze hele inleiding?
Bij het overgrote deel van mijn cliëntenkoppels zit 1 partner of zitten beide partners op dat ervaren expertniveau. Je weet uitstekend:
- dat het niet hoort om elkaar te willen veranderen
- hoe het hoort om respectvol te communiceren
- welke diepere evolutionaire en psychologische angsten er spelen
Je weet dus wel hoe het hoort en wat er speelt, maar toch lukt het niet om afstand en negatieve communicatiecirkels te voorkomen.
Even een heel klein intermezzo: als je nu steigert bij de zin ‘hoe het hoort’ dan zit je op beginnersniveau;). Kom ik nog wel eens op terug.
Ondanks je leeftijd, ervaring of communicatie-expertise kun je de gevoelens, behoeften en verzoeken van je partner toch als een verandereis interpreteren.
Als we dit toepassen op de bekende tweedeling “persoon en gedrag” zien expertpartners “persoon” vaak als beginnersniveau en “gedrag” als expertniveau.
Op beide niveaus kan de uitkomst echter precies hetzelfde zijn. Kijk maar.
Verandereisen persoonlijk opgevat:
- Jij wil mij veranderen
- Jij wil iemand die ik niet ben
- Jij accepteert mij niet zoals ik ben
- Dus jij wil liever iemand anders…
- Dan kunnen we maar beter uit elkaar gaan…
Verandereisen gedragsmatig opgevat:
- Jij wil afdwingen dat ik anders doe
- Jij wil afdwingen dat ik anders communiceer
- Jij wil iets van mij wat ik je niet kan geven
- Dus jij wil liever iemand die dat wel kan of doet…
- Dan kunnen we maar beter uit elkaar gaan…
Als experts zouden we onszelf nu deze vragen kunnen stellen:
- Hoe dwingend is je karakter?
- Hoe dwingend zijn je instincten?
- Hoe dwingend zijn jouw gewoonten?
- Hoe dwingend zijn jouw normen?
- Hoe dwingend zijn je zelfbeschermingsstrategieën?
- Hoe dwingend zijn de waarden waarnaar je wilt leven?
Allemaal belangrijke vragen die ten eerste niet universeel, en ten tweede niet absoluut te beantwoorden zijn op individueel niveau.
Hoeveel wetenschappelijke onderbouwing er ook is, het blijven uitspraken zoals: 800 van de 1000 mensen vertonen dit gedrag in die situatie en in meerdere dezelfde situaties vergeleken met gelijktijdige controlegroepen.
Als je het collectief aanvliegt dan kun je jouw communicatie, plannen of beleid het beste afstemmen op die 80%. Als je het individueel aanvliegt kan het natuurlijk zo zijn dat jij of jouw partner bij die 20% zit.
Dan kom je niet weg met expertopmerkingen als: het is wetenschappelijk aangetoond of bewezen dat …, dus zo doet iedereen dat.
(De echte experts onder ons voelen zich hierdoor overigens niet voor dom uitgemaakt, onterecht in een hokje geduwd of ‘genoodzaakt’ hun partner onderuit te halen. Die hebben door dat het misschien een kompas of verontschuldiging is, of zo;)
Verandereisen op omgangsniveau
In relaties is er nog de extra complicerende factor dat je met een ander mens te maken hebt. Naast “persoon” en “gedrag” onderscheid ik daarom heel nadrukkelijk “omgang”.
Op omgangsniveau kunnen we met deze vragen doorgaan:
- Hoe dwingend is jouw partner naar jou met dit alles van vraag 1 t/m 6?
- Hoe dwingend ben je zelf met dit alles naar jouw partner?
- Hoe dwingend is het negatieve patroon waarin je met je partner verzeild raakt?
- Hoe dwingend houd je dit patroon samen in stand?
Vanuit de Emotiegerichte Relatietherapie (EFT) zien we dat de instinctieve reacties vanuit je aangeboren hechtingssysteem een doorslaggevende rol spelen in die negatieve patronen.
Dit is iets waar we allemaal mee te maken hebben. Helaas geldt ook hier weer: alleen het weten is niet genoeg om die negatieve communicatiepatronen te doorbreken.
Hoe meer je weet of expert bent, hoe slimmer (of sluwer?) je bent om:
- ‘alles’ met je verstand te beredeneren (oftewel goed te praten)
- jezelf rationeel te beheersen (oftewel je emoties onderdrukken zodat je buigt of uiteindelijk barst)
- jezelf tegen ongemak en pijn te beschermen (alleen op de korte termijn dan)
- jezelf voor de gek te houden… (met boemerangeffect op de langere termijn)
- je partner tegen pijn en ongemak te beschermen (oftewel te bemoeizuchtig en te bepalend, volgens jouw partner dan)
- je partner voor slappeling houden… (denkt je partner dan, met allerlei ongelijkwaardigheidsissues als gevolg)
Eén van de grootste valkuilen is dat je vervolgens de discussie probeert te voeren wie wat ‘verkeerd’ interpreteert en waarom dat zo is. En voor de experts onder ons: een nog grotere valkuil is misschien wel dat al je instinctieve gevoelsuitingen gelegitimeerd zijn omdat je door je eigen hechtingssysteem gedwongen wordt…
Veranderen van de dynamiek
De clou zit ‘m in het positief veranderen van jullie dynamiek. En ja, daar zijn uiteindelijk communicatie- of gedragsaanpassingen voor nodig.
Maar niet als eerste ingang. En dat kan ik je met een heel makkelijk voorbeeld laten zien.
Een veel voorkomend worstelthema van mijn cliëntenkoppels is het wij-versus-ik-dilemma. De ene partner wil zich meer samen voelen. De andere vindt het wel goed zo en doet meer alleen zonder overleg. Een trigger is bijvoorbeeld het ik-taalgebruik van die andere partner.
Is het probleem nu opgelost als de andere partner voortaan ook in wij-termen praat?
Nee, dat verwacht ik van niet. Deze communicatieve oplossing (inclusief ‘afgedwongen’ overleg) is echt alleen maar een doekje voor het bloeden. Het ik-taalgebruik is namelijk eerder een symptoom van iets anders wat je dieper in je hechtingssysteem moet zoeken.
Verandereisen op hechtingsniveau
En daarmee komen we op het diepere hechtingsniveau wat voor velen helemaal verborgen blijft en voor de experts ook op al die dagelijkse momenten dat je vastloopt met elkaar.
Juist op dat verborgen hechtingsniveau is het superbelangrijk dat jullie doorkrijgen welke patronen er spelen en hoe je dit met welk inefficiënt hechtingsgedrag in stand houdt.
De meeste koppels hebben drie tot vijf loepjes in hun negatieve communicatiecirkel die steeds weer terugkomen. Het is wel handig om die zowel op het dagelijkse omgangsniveau als op het verborgen hechtingsniveau te kennen, om ze vervolgens stapsgewijs te kunnen doorbreken.