Voor veel mensen is hun zelfbeeld heilig. Het moet koste wat koste in stand blijven. Lastig is dat velen niet in de gaten hebben hoe dit de drijfveer is van veel ruzies. Ruzies die lijken te draaien om gelijk krijgen.
Ken jij die krachtmeting met jouw partner om wie het meeste gelijk heeft?
Als dat zo is, stapelen jullie vast tig bewijsstukken op om elkaar te overtuigen van je eigen standpunt en perspectief. Dat onderbouw je dan bijvoorbeeld met:
- Feiten: zo is het…
- Normen: zo hoort het…
- Emoties: zo voel ik dat…
- Behoeften: zo wil ik het…
En als het niet lukt om op één lijn te komen dan geef je het waarschijnlijk op:
- We hoeven het niet eens te zijn (Let’s agree to disagree).
- Jij wil ook altijd gelijk hebben (een nieuwe discussie ontstaat over wie gelijk heeft…).
- Oké, we willen allebei gelijk hebben, dat werkt niet, laten we stoppen.
- Oké, we doen het wel zoals jij het wilt.
- Laat maar zitten, ik ben weg…
- Oké je hebt wel een punt, zo had ik het nog niet gezien.
- Ja dat is waar, je hebt gelijk…
Herkenbaar?
Die laatste 2 punten als afsluiting van zo’n wedstrijd-om-het-gelijk klinken wel goed hè? Toch schat ik zo in dat dit soort reacties niet echt bevredigend zijn, op den duur.
Want inderdaad: het gaat er niet om wie gelijk heeft. Ook al komt het zo wel over. Laten we eens kijken wat er werkelijk kan spelen. Dikwijls constateer ik namelijk dat het lijntje tussen ‘overtuigen’ en ‘jezelf rechtvaardigen’ heel dun is.
Een voorbeeld
Ter illustratie een voorbeeld van wat ik laatst meemaakte met een koppel. Hij vertelde dat het hem heel onzeker maakt dat zij 1 x per 2 weken heel boos de kamer uitstampt.
Voor mijn ogen ontspon zich de discussie of die 1 x per 2 weken wel klopte. Ja dat doe ik, zei ze, maar toch niet zo vaak! Binnen een seconde waren ze aan het bekvechten wie er gelijk had over de hoeveelheid wegstampen.
Zelfbeeld
Doorvragend bleek zij er veel last van te hebben om zo onberekenbaar over te komen. Althans in haar beleving:
- Zo ben ik helemaal niet!
- Wat denk jij wel niet van me?
- Wat moet Monique wel niet van mij denken als je dit zo zegt?
Haar argumenten waren niet bedoeld om gelijk te krijgen over het aantal keren dat zij in haar wegloopmodus zat. Ze wilde het beeld over zichzelf rechtzetten.
Maak jij je veel zorgen over wat anderen van jou denken?
De kans is groot dat je veelvuldig vervalt in het rechtvaardigen van jezelf wanneer het jou bezig houdt hoe je op anderen overkomt. Of hoe je op je partner overkomt. Voor sommige partners maakt dit verschil veel uit: hoe het voor elkaar is of voor anderen buiten jullie.
Voor wie dan ook, jezelf rechtvaardigen kun je als de dubbele techniek van cognitieve dissonantie beschouwen. Het beeld dat de ander van jou heeft moet liefst overeenkomen met het beeld dat je van jezelf hebt. Of beter gezegd: van jezelf wilt laten zien.
Ik kan niet tegen die verkeerde beoordeling, dat doet mij geen recht!
Een innerlijk motto dat veel mensen hanteren om hun heftigheid te legitimeren. Misschien jij ook wel. Hoe woest kun je wel niet zijn als jij je onheus beoordeeld voelt?
De heftigheid hierover heeft ook nog goed nieuws (gelukkig;). Het is namelijk een graadmeter voor het belang dat die heftige partner aan jouw mening hecht. Heel positief gedacht zou je die drammerige zelfrechtvaardiging als een groot compliment op kunnen vatten!
Welke angst schuilt eronder?
Maar hiermee is het hele verhaal natuurlijk nog niet verteld. Je kunt er per definitie van uitgaan dat onder die dubbele cognitieve dissonantie een bepaalde angst schuilgaat.
De meeste mensen hebben totaal niet door in welke situaties zij enkelvoudige of meervoudige cognitieve dissonantie toepassen. Laat staan dat je beseft dat er een dieperliggende angst is die je hiertoe drijft.
Onveiligheid?
Een paar vragen die je helpen om die onderliggende angst bij jou op te sporen zijn:
- Hoe veilig voel jij je als jouw partner een verkeerd beeld heeft van jou?
- Wat maakt dat van jou als dat verkeerde beeld waar zou zijn?
- Waar zou je dan bezorgd om zijn?
- Als veiligheid een metertje is, wat precies meet het dan bij jou?