Als je de empathie van je partner mist, dan denk je misschien dat het bereiken van emotionele wederkerigheid in je relatie een onmogelijke opgave is.
Juist die emotionele wederkerigheid is namelijk zo belangrijk om je veilig en vredig verbonden te voelen met elkaar. De vraag is echter in hoeverre je daar empathie voor nodig hebt…
En nog belangrijker is misschien wel de vraag of je empathie en emotionele wederkerigheid niet door elkaar haalt?
Laten we eerst eens kijken hoe empathie en emotionele wederkerigheid samenhangen.
Samenhang emotionele wederkerigheid en empathie
Bij de Emotiegerichte Relatietherapie EFT bedoelen we met emotionele wederkerigheid dat je allebei emotioneel responsief bent.
Je kunt toegankelijk en ontvankelijk zijn voor de zachte emoties van elkaar en je voelt je erbij betrokken. Het doet wat met je en van daaruit reageer je op elkaar. Liefst empathisch.
En zo is empathie één van de ingrediënten die het makkelijker maken om emotioneel responsief te zijn.
Empathie is je vermogen om de emotionele toestand van je partner te herkennen en je ermee te identificeren. Daarvoor moet je:
- je kunnen verplaatsen in het perspectief of standpunt van je partner
- inleven en meevoelen met je partners gemoedstoestand
- er emotioneel gepast op kunnen reageren
Wanneer je een gebrek aan emotionele wederkerigheid ervaart, kan ik me voorstellen dat je deze vragen hebt:
- Ligt het aan jouw partners empathische vermogen? (Of aan dat van jou?)
- Zo nee, waar ligt het dan aan?
- Zo ja, kun je het dan leren?
Zelfbeschermingsvalkuil…
Die tweede vraag is best eng hè? Vind ik tenminste. Want het zou maar eens onwil zijn in plaats van onvermogen… Of onverschilligheid…
Het zou bijna ‘fijn’ zijn als het aan jouw partners (of jouw) empathische vermogen schort. Want dan ligt het tenminste niet aan jou… of beter gezegd aan een gebrek aan liefde van je partner voor jou…
In dat geval vergeet je waarschijnlijk deze twee heel belangrijke vragen:
- Is empathie tot op zekere hoogte überhaupt wel nodig om emotionele wederkerigheid te ervaren?
- En in hoeverre fungeert emotionele wederkerigheid als oneigenlijke maatstaf voor veilige en vredige liefde?
Daarin schuilt best een grote valkuil, zie ik in veel relaties. Dat je het tonen van empathie via emotionele wederkerigheid als maatstaf ervaart van de liefde.
Natuurlijk kun je er wel last van hebben, maar ik kom zo op het einde terug op 2 punten die veel belangrijker zijn.
Empathie van je partner als onvermogen?
Nu eerst even aandacht aan de eerste vraag of het onvermogen kan zijn.
Je kunt het zo met de 40 punten checken, maar ik moet je hierbij wel waarschuwen dat de uitkomst nog niet zoveel zegt over het werkelijke empathische vermogen.
Hiervoor is het in ieder geval van belang om iets over de volgende 2 inwendige systemen van ons mensen te weten:
1. Ons hechtingssysteem.
Dit is kortgezegd ons aangeboren systeem om ons middels positieve emoties te hechten aan belangrijke andere mensen. Veilige verbinding is hiermee een overlevingscode en een basale behoefte van iedereen.
2. Ons spiegelneuronensysteem.
Onze spiegelneuronen zijn een groep zenuwcellen waarmee we zonder te hoeven nadenken kunnen ‘voelen’ wat de bedoeling en emoties zijn achter een bepaalde voorstelling, beweging of gezichtsuitdrukking van de ander.
Drie verklaringen geen empathie van je partner
Psycholoog Sue Johnson ziet 3 mogelijke verklaringen waarom het zo moeilijk kan zijn om empathie voor je partner te hebben.
Ten eerste: een gebrekkig spiegelneuronensysteem
Het kan zijn dat je spiegelneuronen niet tot volle ontwikkeling zijn gekomen. Of gebrekkig functioneren. In die zin zou een falend spiegelneuronensysteem ervoor zorgen dat je geen empathie hebt, zoals dat wel bij autisme of psychopathie het geval kan zijn.
Je zou denken dat je het dan niet meer kunt leren, maar dat is gelukkig niet het geval. Diverse onderzoeken laten zien dat er wel degelijk ontwikkeling mogelijk is, zoals je hier bij het Herseninstituut kunt lezen en hier door muziek.
Ten tweede: uitgeputte mentale reserves
Je mentale reserves kunnen uitgeput zijn door stress of depressiviteit. Je bent dan emotioneel afgestompt.
Dat kan op volwassen leeftijd, maar ook al in je kindertijd gebeuren.
Stresshormonen en depressie belemmeren de groei van sociale en emotionele gebieden in de hersenen. Je hebt dan meer moeite met het ordenen van ervaringen tot samenhangende emotionele ervaringen.
Zo kun je gevoeliger zijn voor emotionele (hechtings)angsten terwijl je neurale netwerk om die angsten te bedwingen minder ontwikkeld is.
Ten derde: geen ruimte ervoor hebben
De meest voorkomende reden is dat we gewoon worden afgeleid, aldus Sue Johnson. Harde emoties in negatieve communicatiecirkels kunnen je zo in beslag nemen dat het eenvoudigweg niet mogelijk is om emotioneel op je partner af te stemmen.
Ook hier is sprake van onvermogen. En dat raakt aan ons hechtingssysteem. Hoe onveiliger het is, hoe moeilijker het is met je eigen emoties om te gaan en hoe meer je afgesloten bent van de emoties van je partner.
Conclusies over empathie van je partner en emotionele wederkerigheid
Los van de uitkomsten op de onderstaande 40 punten kunnen we in elk geval concluderen dat emotionele balans in jezelf noodzakelijk is voor emotionele wederkerigheid.
Daar heb je idealiter een veilige gehechtheid voor nodig. Dat maakt het in ieder geval veel makkelijker om een goede emotionele balans te ontwikkelen.
Dus:
- Geen empathie is niet perse hetzelfde als geen emoties hebben.
- Geen empathie tonen is niet perse hetzelfde als geen empathie hebben.
- Empathie is vaak een (communicatie)middel dat oneigenlijk als maatstaf voor emotionele wederkerigheid en de liefde opgevat wordt.
- Hoe onveiliger je je gehecht voelt met je partner hoe meer je de emotionele wederkerigheid in communicatief gedrag wilt merken.
- Weten dat de liefde er is, is niet genoeg. Je wilt het ook merken en steeds weer voelen. Voor je het weet kom je in de trekkende positie terecht en gaat je partner zich nog meer terugtrekken…
Twee punten belangrijker dan empathie van je partner
Met dit alles in gedachten zijn er twee punten veel belangrijker dan te focussen op empathie en emotionele wederkerigheid:
1. Het (alsnog) ontwikkelen van veilige gehechtheid.
2. Twee partners die daarin willen investeren en bereid zijn allebei hun aandeel te nemen.
Beide punten betekenen dat je:
- er meer moeite voor moet doen om emotioneel wederkerig te doen (want meestal ben je het wel al, maar kun je er geen uitdrukking middels communicatie aan geven).
- het als vaardigheid kunt leren (zoals we het eigenlijk allemaal hebben moeten leren en daarmee ook de neurale paden voor onze spiegelneuronen ontwikkeld hebben).
- meer aandacht moet besteden aan de wederzijdse veilige gehechtheid zodat hechtingsangsten je ontwikkeling naar meer emotionele wederkerigheid niet blokkeren.
- elkaar inclusief liefde, geduld en verdraagzaamheid nodig hebt om zo het empathische ingrediënt een steeds grotere plek in de emotionele wederkerigheid te kunnen geven.
Het mooie van deze focus is dat de emotionele wederkerigheid inclusief het tonen van empathie (door je partner of door jezelf) zich op een meer natuurlijke manier kan ontwikkelen.
En uiteindelijk zelfs aan belang inboet en het misschien niet eens meer nodig is… Als je je veilig en geliefd voelt heb je vanzelf minder bevestiging nodig…
De 40 testpunten op empathie
Misschien vind je het nu niet meer nodig om de test uit te voeren, maar hier heb je de 40 punten van de psycholoog Simon Baron-Cohen.
Per punt kun je uit deze antwoorden kiezen:
- helemaal mee eens
- tamelijk mee eens
- tamelijk mee oneens
- helemaal mee oneens
De empathie-stellingen:
1. Ik voel heel goed aan wanneer iemand aan een conversatie wenst deel te nemen.
2. Ik vind het moeilijk om dingen die ik moeiteloos begrijp aan anderen uit te leggen, als ze het niet de eerste keer begrepen hebben.
3. Ik heb er echt plezier in om voor andere mensen te zorgen.
4. Ik vind het moeilijk te weten wat te doen in een sociale situatie.
5. Mensen zeggen mij vaak dat ik te ver ben gegaan in het doordrijven van mijn standpunt in een discussie.
6. Het maakt me niet zoveel uit als ik te laat ben op een afspraak met een vriend.
7. Vriendschappen en relaties zijn gewoon te moeilijk, daarom houd ik mij er niet mee bezig.
8. Ik vind het vaak moeilijk om te oordelen of iets grof of beleefd is.
9. Tijdens een gesprek richt ik mij eerder op mijn eigen gedachten dan op wat mijn gesprekspartner zou kunnen denken.
10. Als kind vond ik het leuk om wormen door te snijden en te kijken wat er dan gebeurde.
11. Ik heb het snel door wanneer iemand iets zegt, maar iets anders bedoelt.
12. Ik vind het moeilijk om te begrijpen waarom bepaalde dingen mensen zo erg van streek maken.
13. Ik vind het gemakkelijk om me in de positie van een ander te verplaatsen.
14. Ik kan goed voorspellen hoe iemand zich zal voelen.
15. Ik merk snel wanneer iemand zich niet op zijn plaats of oncomfortabel voelt in een groep.
16. Indien ik iets zeg waardoor iemand anders zich beledigd voelt, dan is dat zijn probleem, niet het mijne.
17. Wanneer iemand zou vragen of ik zijn kapsel mooi vind, zou ik eerlijk antwoorden, ook als ik het niet mooi vind.
18. Ik zie niet altijd in waarom iemand zich beledigd zou voelen door een opmerking.
19. Anderen zien huilen raakt me niet echt.
20. Ik ben erg rechtuit, wat sommigen als grof beschouwen, hoewel dit niet zo bedoeld is.
21. Ik ben niet geneigd om sociale situaties verwarrend te vinden.
22. Andere mensen zeggen tegen mij dat ik goed ben in het begrijpen hoe zij zich voelen en wat zij denken.
23. Wanneer ik met mensen praat, ben ik geneigd om over hun ervaringen te praten in plaats van over die van mij.
24. Het maakt me van streek om een dier pijn te zien lijden.
25. Ik kan beslissingen nemen zonder beïnvloed te worden door andermans gevoelens.
26. Ik kan gemakkelijk zien of iemand anders geïnteresseerd of verveeld is over wat ik zeg.
27. Ik raak van streek als ik mensen zie lijden in nieuwsuitzendingen.
28. Vrienden vertellen mij gewoonlijk over hun problemen omdat zij vinden dat ik zeer begrijpend ben.
29. Ik voel aan wanneer ik stoor, zelfs wanneer de andere persoon het mij niet vertelt.
30. Mensen zeggen me soms dat ik te ver ben gegaan met plagerijen.
31. Andere mensen zeggen vaak dat ik ongevoelig ben, hoewel ik niet altijd inzie waarom.
32. Wanneer ik een vreemde in een groep zie, vind ik dat het aan hen is om moeite te doen om zich bij de groep te voegen.
33. Ik blijf meestal emotioneel afstandelijk wanneer ik naar een film kijk.
34. Ik kan mij snel en intuïtief afstemmen op hoe iemand anders zich voelt.
35. Ik kan gemakkelijk opmaken waar de andere persoon over zou willen praten.
36. Ik kan zien of iemand zijn ware gevoelens aan het verbergen is.
37 .Ik probeer niet bewust de regels van sociale situaties te begrijpen.
38. Ik kan goed voorspellen wat iemand zal doen.
39. Ik ben geneigd om emotioneel betrokken te raken bij de problemen van een vriend.
40. Ik kan meestal iemands anders standpunt appreciëren, zelfs wanneer ik er niet mee akkoord ga.
Wil je het uitrekenen?
Bij de vragengroep 1, 3, 11, 13, 14, 15, 21, 22, 24, 26, 27, 28, 29,
34, 35, 36, 37, 38, 39, 40 geef je:
• 2 punten als je helemaal mee eens ingevuld hebt
• 1 punt als tamelijk mee eens hebt ingevuld
Bij de vragengroep 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 16, 17, 18,
19, 20, 23, 25, 30, 31, 32, 33 geef je:
• 2 punten als je helemaal mee oneens ingevuld hebt
• 1 punt als tamelijk mee oneens hebt ingevuld
Tel dan alle punten bij elkaar op en kijk waar jouw partner (of jij) op uitkomt. Simon Baron-Cohen geeft deze categorieën met toelichting:
0-32 punten = laag empathisch (de meeste mensen met het Asperger-syndroom of hoog functionerend autisme hebben een score van ongeveer 20)
33-52 punten = gemiddeld empathisch (de score van de meeste vrouwen ligt rond de 47, die van de meeste mannen rond de 42)
52-63 punten = bovengemiddeld empathisch
64-80 punten = zeer hoog empathisch (80 punten is de maximale score)
Hier kun je nog wat verder lezen over emotionele wederkerigheid met communicatieve voorbeelden en de relatie met erkenning.