“Ergens in onze relatie is de situatie ontstaan dat ik altijd alles regel en het voortouw neem, en dat hij zich alles laat aanleunen. Hij neemt bijna geen initiatief meer.

Ik voel me overal verantwoordelijk voor
Ik regel alles in ons huishouden
Ik regel al onze sociale contacten
Ik neem de initiatieven om met elkaar te praten
Ik ‘vraag’ steeds maar en deel de ‘opdrachten’ uit

Ik wil dat niet meer. Dat is nu echt op. Hij is zo passief, nu moet hij maar eens alles gaan doen en regelen”.

Zie hier de worsteling zoals ik ‘m veel tegenkom. Je herkent het vast wel. Is het niet bij jullie zelf, dan wel bij andere koppels in je omgeving.

Het is best wel een klassiek patroon:

Hoe meer jij de regeltaken op je neemt, hoe meer jouw partner dat aan jou overlaat, hoe meer jij alle initiatieven ‘moet’ nemen, hoe meer jouw partner lekker lui en passief wordt…

… totdat jullie gevangen zitten in een cirkel met bijvoorbeeld dit gevecht:

• Ik moet ook alles bedenken! Kan jij dat niet eens doen?
• Ja maar als ik dat doe dan ga jij het toch weer overnemen. Dan moet je het mij ook op mijn manier laten doen!
• Hoezo? Mag ik dan niks zeggen of vinden als je iets vergeet?
• Jij tilt daar veel te zwaar aan. Het werkt niet als ik alles op jouw manier moet doen.
• Dus ik mag me nergens mee bemoeien? Ook niet als ik zie dat er iets fout gaat?
• Dat klopt! Dan gaat er maar iets fout. En anders doe je het maar lekker zelf!

Dit soort discussies zijn natuurlijk doodvermoeiend. En heel pijnlijk. Je wordt er steeds weer met de neus op gedrukt dat het jullie niet lukt om er uit te komen.

Met als gevolg dat je allebei de confrontaties uit de weg gaat. Je allebei (nog) passiever wordt. En moedelozer.

Wat is nu het werkelijke probleem?

Ik kan me nu heel goed voorstellen dat je denkt het werkelijke probleem te weten: namelijk dat zij zo’n controlfreak is en zo perfectionistisch dat gewoon niemand aan haar maatstaf kan voldoen.

De oplossing weet je vast ook al:

• Als zij dit perfectionisme maar zou loslaten, dan komt er vanzelf ruimte voor hem en zal hij vanzelf weer meer initiatief gaan nemen…
• Als hij maar meer voor zichzelf zou opkomen en haar commentaar naast zich neerlegt, dan houdt zij op een gegeven moment vanzelf wel op…
• Als zij elkaar maar meer zouden accepteren in hoe zij ieder voor zich de dingen doen, dan zou er helemaal geen probleem zijn…

FOUT. FOUT. FOUT.

Ja even met grote letters omdat deze invalshoeken jou en je partner geen stap verder gaan helpen in je relatie.

De verleiding is wel groot om de oplossing te zoeken in de overgang van een reactieve naar een proactieve houding. Stephen R. Covey betoogt dit in een sterk verhaal. Sterk, omdat er heel overtuigende stellingen in zitten. Maar zwak als je dit als enige focus neemt…

Kort gezegd is het gangbare uitgangspunt dat ons gedrag op een denkmodel (mindset) gebaseerd is. Met onze manier van spreken laten we dit zien.

Zo drukken reactieve partners zichzelf zo uit dat ze zich ontslagen weten van hun verantwoordelijkheid, zoals:

• Ik kan er niks aan doen.
• Zo ben ik nu eenmaal.
• Hij/zij maakt me zo kwaad.
• Ik kan het niet.
• Ik moet.
• Als ik maar…

Proactieve mensen drukken zich zo uit dat ze laten zien dat ze zelf verantwoordelijk zijn:

• Laat ik eens kijken of er geen alternatieven zijn.
• Ik kan het ook anders aanpakken.
• Ik bepaal zelf mijn gevoelens.
• Ik kan kiezen.
• Ik geef daaraan de voorkeur.
• Dat ga ik doen.

Klinkt best goed allemaal, vind je niet?

Maar denk je dat je jullie actief/passief-patroon oplost als jullie er allebei in slagen om (weer) proactieve partners te zijn?

Nee, ik weet dat dit geen blijvende oplossing zal geven… Wat op zijn minst uit deze 2 misverstanden voortkomt:

1. Proactiviteit in deze context veronderstelt dat je in je eigen invloedskring altijd een keuze hebt en daarmee ‘alles’ zelf bepaalt. Maar dit gaat voorbij aan tenminste 2 factoren die uit onderzoek naar voren komen:

• Gevoelens worden niet alleen maar door jouw gedachten bepaald. Ons reptielenbrein en onze hormonen spelen bijvoorbeeld ook een rol.
• We zijn niet vrij van invloed op elkaar, of je die nu direct of indirect noemt. Het effect is in ieder geval dat er door wederzijdse beïnvloeding een systeem of cirkel met een eigen energie ontstaat.

2. Aan de buitenkant lijkt het misschien wel zo dat het verschil tussen actief en passief het grote probleem is, maar in werkelijkheid is dit vrijwel nooit het geval. Eronder schuilt de angst om de emotionele band met elkaar te verliezen, wat blijkt uit bijvoorbeeld deze uitspraken:

• Ik zou willen dat we als een team de dingen samen bedenken en doen.
• Ik zeg wel dat hij nu maar eens het voortouw moet nemen, maar als hij dat dan doet voelt het nog steeds niet goed. Eigenlijk gaat het me daar niet om, ik voel me dan namelijk nog steeds eenzaam…
• Ik roep wel dat ik niks doe omdat het allemaal toch nooit goed is, maar eigenlijk voel ik me steeds weer tekortschieten…

Kortom: als jullie vastzitten in een actief/passief-patroon zoek dan eerst naar jullie onderliggende angsten. Als je die ontdekt en daar verantwoordelijkheid voor neemt, dan kom je wel heel wat stappen verder.