Vrije meningsuiting. Daar zijn we toch allemaal voor, nietwaar?
Toch is daar veel discussie over. In de politiek en in de media. Mag je alles zeggen, schrijven en tekenen wat je wilt? Ook als je van tevoren weet dat je er bevolkingsgroepen mee beledigt?
Een ander voorbeeld. Als een kind zich uiterst gekwetst en buitengesloten voelt door een stel pestende klasgenootjes, wie is dan verantwoordelijk voor het minderwaardigheidsgevoel van het gepeste kind?
Nu naar jou …
Hoe werkt dit in je relatie? Daar waar je bij uitstek de zwakke plekken van je partner kent? Zeg je wel eens rotdingen tegen elkaar terwijl je weet dat je dan de poppen aan het dansen hebt?
Hoe maf is het hè, dat je vooral in je eigen relatie zo verstrikt kan raken in een negatieve communicatiecirkel.
We worden passief of ‘zomaar’ boos, we ontploffen of we trekken ons terug, we gaan schreeuwen of zwijgen. We willen het laatste woord hebben. En soms voelen we dan niet meer zoveel.
Doe je dat expres?
Meestal begrijpen we niet hoe we in die draaikolk terechtkomen.
Een vrije keuze van jou zal het zeker niet zijn, toch? Daarom is het meestal heel moeilijk om je eigen aandeel te zien. En lijkt het bijna niet anders te kunnen dan dat het de schuld van je partner is…
Het lastige is alleen dat jouw partner er zeer waarschijnlijk exact hetzelfde over denkt. Hij of zij kiest ook niet expres voor boze emoties en negatieve, kwetsende woorden. Dus moet jij wel de schuld zijn.
De afleidende jij-boodschap
En zeggen we keer op keer tegen elkaar:
Als jij nu eens dit of dat zou doen of laten, dan zou het niet fout gaan.
Wat we dan doen is de verantwoordelijkheid voor het negatieve patroon en voor ons eigen rotgevoel steeds weer bij onze partner neerleggen.
Zodra we dit doorhebben, gaan we naar onszelf kijken. De hand in eigen boezem steken. Wisselend slagen we erin om de verantwoordelijkheid bij ons zelf te houden:
Ik ben verantwoordelijk voor mijn eigen gevoel, gedachten en acties. Ik doe het fout en daarom gaat het ook fout.
Maar dat werkt ook niet!
Nog even los van de slimmeriken onder ons. Die zeggen inderdaad dat je het bij jezelf moet houden. Kun je ook de ik-boodschap noemen. Ware het niet dat diezelfde slimmeriken er een jij-boodschap in verstoppen:
Ik voel me rot, doordat jij ……
Of je partner hoort er een jij-boodschap in, dat kan natuurlijk ook. Heel fijn, want dan ligt het toch echt aan je partner. Die voelt zich zo snel aangevallen… En zo zie je maar, is het toch nog een ineffectieve jij-boodschap geworden.
Het probleem van gescheiden verantwoordelijkheid
En hier hebben we het grote probleem van verantwoordelijkheid te pakken. Wanneer onze relatie in een negatieve spiraal zit en we in een gescheiden verantwoordelijkheid geloven, zullen we:
- blijven denken in termen van schuld
- elkaar de schuld in de schoenen blijven schuiven
- onze eigen invloed onderschatten
- ons een machteloos slachtoffer van elkaar blijven voelen
- steeds weer boos of verdrietig worden door het beschuldigende gedrag van onze partner
Dat kan anders.
Door gezamenlijke verantwoordelijkheid te nemen. Voor de negatieve spiraal waarin jullie terechtgekomen zijn, voor de aanpak om eruit te komen en om het goed te houden.
Hoe werkt dat dan in zo’n negatieve spiraal?
Deze 6 principes kun je als een soort wederkerige wetmatigheid zien:
- Je beïnvloedt elkaar altijd. Ook als je denkt dat je niets doet, of altijd aardig en meegaand bent.
- Allebei kies je er niet voor om in die negativiteit terecht te komen.
- Een negatieve (en ook een positieve) communicatiecirkel krijgt een eigen kracht en energie.
- Je bent allebei tegelijkertijd ‘schuld’ en ‘slachtoffer’ van die negatieve communicatiecirkel.
- Er zijn 2 mensen nodig om de cirkel in stand te houden.
- En je hebt elkaar nodig om die te doorbreken en in de nieuwe passen mee te bewegen.
Gezamenlijke verantwoordelijkheid in relatiecommunicatie betekent daarom vooral:
- De bereidheid om een probleem van de ander als een probleem van je relatie te zien en daarmee ook van jezelf.
- De bereidheid om ieder je eigen invloed te erkennen. Van jouw woorden op het gevoel en gedrag van je partner. En van jouw acties waardoor de negatieve communicatiecirkel in stand blijft.
- Geen schuldvraag meer stellen. De vraag ‘wie de negatieve cirkel start’ is bijvoorbeeld niet zinvol. Ieder heeft zijn eigen bril op en zijn eigen onzichtbare triggers. Dus het zal iedere keer anders zijn en anders geïnterpreteerd kunnen worden.
Vrije meningsuiting in je relatie is daarmee niet hetzelfde als alles in alle spontane eerlijkheid communiceren. Psycholoog Roos Vonk noemt dat ook wel emotionele incontinentie:
We hebben de indruk dat iemand ‘echt’ is als ie z’n emoties toont. Je kunt dan moeilijk zeggen 'Rot op met je gevoel'. Emoties zijn een directe uiting van wat daarbinnen gebeurt. Misschien is het ook daardoor dat politici steeds vaker hun toevlucht nemen tot grof taalgebruik. Dat is immers een uiting van emotie en komt dus authentiek over. ... maar het is niet emotioneel intelligent om alles ongecensureerd eruit te knallen. Het is infantiel, het is voor de medemens hinderlijk, en uiteindelijk ook voor jezelf. Want het líjkt heel vrij – wie houdt me tegen, ik heb recht op mijn gevoel! – maar in feite beperkt het je vermogen om werkelijke vrije keuzes te maken. Als je jezelf niet oefent in beheersing, ontneem je jezelf de kans te leren uitzoomen en zaken van meer kanten te bekijken.