Zou het narcisme zijn?

Regelmatig heb ik een kennismakingsgesprek met iemand die mij deze kenmerken vertelt:

Wij hebben hele heftige communicatiecirkels die sterk wisselen. De ene keer zijn het hele emotionele ruzies en de andere keer word ik wrokkig doodgezwegen.
Mijn partner kan zich volkomen afsluiten. Niet meer met me praten, mij uren of zelfs dagen negeren, en dat met een bozig, afstandelijk gezicht. Soms denk ik wel eens dat hij/zij het expres doet om mij te pesten of te straffen. Ik durf hem/haar dan niet te benaderen.
Vanbinnen ben ik emotioneel een wrak. Ik ben mezelf kwijt. Normaal en in mijn werk ben ik zelfverzekerd en weet ik wat ik wil, maar bij hem/haar voel ik mij onzeker, ongelijkwaardig en zelfs minderwaardig.
Op alles wat ik zeg heeft mijn partner een weerwoord. Hij/zij weet altijd als de beste hoe alles (en hoe ik) in elkaar steek. Middels sturende vragen weet hij/zij mij in verwarring te brengen totdat ik alleen nog maar kan zeggen dat hij/zij gelijk heeft…
Kritiek kan hij/zij niet hebben. Hij/zij draait alles zo zelfverzekerd en zo verontwaardigd om, dat ik werkelijk ga twijfelen. En ook al weet ik dat er iets niet klopt, het heeft geen enkele zin om daarover te praten.
Er zijn dagen dat hij/zij helemaal in de put zit en worstelt met zijn/haar eigenwaarde. En dan zijn er weer dagen dat alles overdreven geweldig is.
Hij/zij is jaloers als ik met anderen (vooral andere mannen/vrouwen) dingen voor mezelf doe, ook al probeert hij/zij dat niet te laten merken. Hij/zij wil er alles van weten en wordt boos of nukkig als ik weiger hierin mee te gaan.

Narcistische persoonlijkheidsstoornis?

De alarmbellen gaan bij mij rinkelen als ik dit alles hoor. Ik vraag me dan serieus af of er sprake is van een narcistische persoonlijkheidsstoornis. Een stoornis die helaas bijna niet te genezen is.

Het herkennen van een narcistische stoornis is belangrijk omdat je dan pas weet of een relatie met bovenstaande worstelingen te verbeteren is. Maar juist dit herkennen is heel moeilijk. Iedereen heeft immers narcistische trekjes.

Sommigen onderscheiden deze 2 soorten narcisme:

1. Grandioos (openlijk/onbewust) narcisme

Theatraal gedrag
In het middelpunt van de belangstelling willen staan
Verhoogde activiteit
Gebrekkige, problematische impulscontrole
Opgeblazen zelfgevoel
Vijandigheid
Dominantie in sociale interacties (veel aan het woord)
Moeite om zich in een ander te verplaatsen

2. Kwetsbaar (bedekt/waakzaam/verborgen) narcisme

Grote gevoeligheid voor tekenen van afwijzing
Het gevoel anderen nodig te hebben voor het handhaven van het zelfgevoel
Problemen met de interpretatie van het voelen, denken en doen van anderen
Introversie en sociaal geremd
Extreme gevoelens van angst en minderwaardigheid
Moeite met affectregulatie (uitdrukken van subjectieve emoties)

Martin Apello licht dit kwetsbare narcisme ‘mooi’ toe in dit youtubefilmpje.

Het zijn meestal de personen met grandioos narcisme waarover we het in de publiciteit hebben. Kwetsbaar, verborgen narcisme is minder bekend. De basis van grote minderwaardigheid is wel hetzelfde, maar de ‘grandioze’ narcist voelt geen angst omdat deze zich verschuilt achter het overtrokken zelfgevoel.

DSM IV

In de DSM IV (Handboek voor psychiatrische diagnostiek en voorganger van DSM 5) moest je aan 5 of meer van deze criteria voldoen om als grandioze narcist bestempeld te worden:

De persoon is geobsedeerd door fantasieën over roem, macht, succes, schoonheid, genialiteit, seksuele prestaties of een ideale, blijvende liefde.
De persoon vindt zichzelf uniek en meent alleen begrepen te worden door even unieke en speciale mensen (of instellingen).
De persoon heeft het gevoel zelf heel belangrijk te zijn (gevoelens van grootsheid waarbij overdreven wordt over de eigen prestaties, talent, contacten, kennissen en persoonlijke eigenschappen). De persoon eist als superieur beschouwd te worden, ook al geven zijn prestaties hiertoe geen aanleiding.
De persoon manipuleert en gebruikt anderen om zijn eigen doelen te bereiken.
De persoon heeft een onderontwikkeld inlevingsvermogen en kan hierdoor geen rekening houden met de opvattingen en behoeften van anderen.
De persoon heeft een enorme behoefte aan aandacht, bevestiging, bewondering en wil gevreesd of berucht zijn.
De persoon is vaak jaloers, wat gepaard kan gaan met woede. Omdat deze persoon denkt dat anderen jaloers op hem zijn en zich op dezelfde manier gedragen als hij, kunnen zich paranoïde wanen voordoen.
De persoon gelooft in het feit dat hij meer rechten heeft dan anderen. Hij eist dat anderen zich aanpassen aan zijn verwachting (vaak onredelijk) van een voorkeursbehandeling.
De persoon voelt zich superieur, boven de wet verheven en alom aanwezig (magisch denken). De persoon gedraagt zich arrogant. Bij tegenspraak door mensen die hij als minderwaardig beschouwt, wordt de persoon kwaad.

DSM 5

In de huidige DSM 5 (die je volgens velen vooral niet als de bijbel moet zien) wordt narcisme niet meer apart genoemd. Deze onderscheidt meerdere niveaus op een aantal kernstoornissen.

MIND Korrelatie heeft 9 kenmerken op rij gezet: lees ze hier. Daar vind je ook een telefoonnummer om jouw worsteling anoniem te bespreken.

Sociaalpsycholoog Roos Vonk heeft 21 kenmerken (zie bron) van een narcist op een rijtje gezet.

Narcisten:

Zijn charismatisch bij de eerste kennismaking. Ze stralen zelfvertrouwen en bekwaamheid uit, zijn warm, charmant en geïnteresseerd (ten minste, dat denk je). Ze geven je het gevoel dat je speciaal bent, zijn geestig en hebben een vlotte babbel.
Scoren goed bij de andere sekse: ze zijn op hun gemak, ongeremd, extravert en losjes. Ze zijn aantrekkelijk – mede doordat ze meer aandacht aan hun uiterlijk besteden dan gemiddeld. Ze worden vaak gezien als aantrekkelijk voor een relatie (want: sexy) en minder voor een vriendschap.
Hebben relatief veel seksuele partners gehad en beginnen makkelijk nieuwe relaties. Tijdens een relatie kijken ze vaak al om zich heen of ze een leuker iemand ontdekken en door die geringe betrokkenheid zijn ze ook vaker ontrouw.
Zijn betrekkelijk ongevoelig voor het ‘knuffelhormoon’ oxytocine waardoor ze niet goed in staat zijn tot binding en intimiteit.
Vermoedelijk hebben ze ook weinig spiegelneuronen, waardoor ze niet goed in staat zijn tot empathie.
Zijn overtuigd van hun eigen superioriteit.
Ze geven anderen weinig waardering. En als de ander ergens goed in is, gaan ze de strijd aan. Ze willen altijd béter zijn.
Hebben imagodoelen (wat vindt de ander van mij?) in plaats van compassiedoelen (hoe maak ik het leuk voor de ander?)
Haken af wanneer iemand iets emotioneels meemaakt.
Zetten anderen in voor hun eigen plannen zonder zich daarbij af te vragen wat de ander eigenlijk wil.
Zijn uit op hun eigen voordeel en denken ook recht te hebben op bepaalde privileges vanwege hun vermeende bijzondere kwaliteiten. Ondertussen laten ze anderen geloven in hun goede bedoelingen. Ze hebben een talent om overal een draai aan te geven waardoor de ánder onredelijk of dom lijkt.
Geven anderen de schuld en wijzen op hun gebreken terwijl ze zichzelf zien als een slachtoffer: het ligt altijd aan de ander, de narcist doet nóóit iets verkeerd.
Zien liefde als een spel (game-playing love): ze spelen met de gevoelens van de ander, bijvoorbeeld door ze aan te trekken en af te stoten of door ze in het ongewisse te laten.
Hebben behoefte aan aandacht, bewondering en erkenning; ze zijn vaak succesvol in hun werk door zelfvertrouwen, flair en sociale dominantie. Ze hebben minder behoefte aan sympathie, genegenheid of verbondenheid.
Hebben behoefte aan macht en controle en zijn mede daardoor snel jaloers.
Zien hun partner als ‘aanhang’ die hun eigen status en bijzonderheid onderstreept (denk maar aan de zogenaamde ’trophy wife’).
Liegen, draaien en komen hun beloftes niet na.
Isoleren hun partner van vrienden en familie en ze spelen mensen tegen elkaar uit.
Kunnen extreem boos worden als ze kritiek krijgen of onvoldoende erkenning. Dat mondt uit in narcissistic rage: vijandig en boos gedrag waarin je bijvoorbeeld wordt doodgezwegen.
Door die narcistische krenking zijn ze ook vaak in conflict met anderen.
Hebben geen berouw en doen niet aan zelfreflectie.

In relatie met een narcist?

Met een narcist is het vrijwel niet mogelijk om na de verliefdheidsfase in een stabiele hechtingsfase te komen. Ook al is een grote onzekerheid hier de oorzaak van, een narcist zal dit niet gauw erkennen.

En als dat wel lukt in een depri periode zullen de oppeppers van anderen (of van de narcist zelf) het opgeblazen goede zelfgevoel vanzelf weer herstellen. Zo lang jij hier als partner aan bijdraagt, ben jij oké.

Een narcist is namelijk niet werkelijk in staat om te mentaliseren. Mentaliseren is het kunnen denken over jezelf in relatie tot anderen en daarnaast oog te hebben voor de ander.

Dit alles betekent dat jouw narcistische partner:

niet in staat is om zowel het eigen als jouw gedrag te bezien in het licht van de echte gevoelens en gedachten. Hij/zij vult het in. Zowel voor zichzelf als voor jou. En is er blind voor dat dit wel eens een verkeerde invulling kan zijn.
zijn/haar zelfliefde niet naar jou terug spiegelt, tenzij je voldoet aan het ideaalplaatje dat de narcist van jou naar buiten toe wil ophouden voor zijn/haar eigen eer en glorie.
jouw eigenwaarde opslurpt. Je bent niet opgewassen tegen zijn/haar sturende, dominante houding en krijgt snel het gevoel dat alles aan jou ligt.
jou de ene keer helemaal ophemelt en de andere keer weer helemaal afbreekt.
zijn/haar ware gezicht vooral in conflicten laat zien. Jij bent altijd degene die het anders moet doen.

Mjon van Soest beschrijft deze 5 manieren waaop narcistisch misbruik schade veroorzaakt:

Je gevoel voor veiligheid wordt aangetast.
Je verliest het vermogen om te voelen.
Je onafhankelijkheid en identiteit worden bestraft.
Je ervaart verraad.
Je (zelf-)vertrouwen wordt vernietigd.

Heeft het zin om bij mij een EFT-traject te doen?

De algemene opinie is dat een 100% narcist niet te genezen is. Maar er zijn gradaties in de ernst van narcisme. De reden voor mij om bij vermoedens van narcisme wel te starten met een EFT-traject is puur om te helpen het proces van herkennen en erkennen op gang te brengen. Zodat jullie beiden een meer bewuste keuze kunnen maken voor doorgaan of stoppen.

Ben je mogelijk het slachtoffer van een narcist? Op deze websites vind je nog veel meer nuttige informatie:

Heb je behoefte aan een korte check? Klik hier voor een korte vragenlijst gemoedstoestand met ja/nee-vragen om te onderzoeken of je mogelijk het slachtoffer bent van een narcist.