Hoe zit dat in jullie negatieve communicatiecirkels? Ken jij dat ook dat je soms hardop of stilletjes in jezelf denkt:
- Jij praat ook altijd alles goed van jezelf
- Op alles heb je wel reden of een excuus
- Dat zeg je alleen maar om mij dwars te zitten
- Nou zeg, dat zeg je alleen maar omdat het voor jou zo geldt
- Alsof jij altijd alles zo doet, het is niet eerlijk wat jij mij verwijt
- Dat zijn weer van die adviezen, je bent mijn vader/moeder niet
- Hoe is het mogelijk dat je dit denkt, je weet dat het niet waar is
- Jij kan ook nooit eens iets gewoon toegeven, terwijl je weet dat je fout zit
Alles van je partner lijkt dan zo inconsequent nietwaar? Bijna alsof je partner expres zit te liegen. Je kunt je oren niet geloven dat hij of zij dit ontkent als je jouw partner erop wijst.
Innerlijke conflicten
Hoe onlogischer de reactie van jouw partner, hoe meer kans dat jouw partner met een innerlijk conflict kampt. Innerlijke conflicten roepen een angst op die meestal in het onbewuste speelt.
Freud zag deze angst als uitkomst van een innerlijk conflict tussen:
- Het Es: het onbewuste deel in jou dat naar onmiddellijke bevrediging van je verlangens streeft ongeacht de gevolgen.
- Het Ich: het bewuste deel in jou dat kijkt in welke vorm je het beste tegemoet kan komen aan jouw verlangens.
- Het Uber-ich: het bewuste deel in jou waarmee je jouw streven en gedragingen beoordeelt vanuit enerzijds je moraal en anderzijds jouw ich-ideaal.
Een innerlijk conflict is bijvoorbeeld dat je jouw partner het liefst heel boos toeschreeuwt als deze iets onwaars zegt. Maar je doet het toch maar niet om de relatie niet te verstoren. Ondertussen levert dat inwendig wel spanning op.
Toegeven aan je neiging heel boos te worden zou een gevoel van schuld of schaamte met zich mee kunnen brengen. Je vindt boosheid bijvoorbeeld niet horen of vreest dat je partner jou laat zitten.
Relationele conflicten
De manier waarop jij met je innerlijke conflicten omgaat hebben effect op jouw partner, en dus op jullie negatieve communicatiecirkel. Zoals ik hier al schreef trigger jij met jouw manier de angst van jouw partner.
En jouw partner triggert vervolgens jouw angst weer. Best ingewikkeld want je hebt niet meer alleen met je eigen innerlijke conflicten te maken, maar ook met die van je partner en met de dynamiek van jullie cirkelpatroon.
Wij mensen hebben een heel scala aan psychologische technieken om onze angsten uit die innerlijke conflicten te bezweren. Deze technieken zijn onze afweermechanismen en ze werken grotendeels onbewust.
Wat jouw partner als een verwijt opvat is misschien niets anders dan jouw afweermechanisme om de angst van jouw innerlijke conflict te bezweren.
Afweermechanismen
Dit zijn de 7 afweermechanismen die mensen het meeste inzetten om hun angst te verjagen:
- Verdringing: je houdt onaanvaardbare gedachten of herinneringen die angst oproepen in je onbewuste.
- Ontkenning: je ontkent onaanvaardbare pijnlijke ervaringen zodat het lijkt alsof ze niet gebeurd zijn.
- Rationalisering: je redeneert de pijnlijke aspecten van een situatie weg.
- Projectie: je verplaatst je eigen pijnlijke gevoelens of onaanvaardbare redenen naar je partner zodat je het niet meer op jezelf hoeft te betrekken.
- Reactievorming: je keert onaanvaardbare verlangens om tot het tegenovergestelde door bijvoorbeeld iets ‘expres’ wel of niet te doen.
- Verplaatsing: je zet onaanvaardbare verlangens om in gedrag dat minder schadelijk is.
- Sublimatie: je zet onaanvaardbare verlangens om in positieve (afleidende) activiteiten zoals hard werken, sporten en dergelijke.
Je zet zo’n afweermechanisme dus in om jouw Ich te beschermen tegen bedreigende gevoelens en verlangens van jouw onbewuste Es.
Helaas helpen de afweermechanismen niet
Ten eerste blijven je onaanvaardbare verlangens bestaan evenals de angst die eruit voortvloeit. Ten tweede houd je er samen jullie negatieve communicatiecirkels mee in stand.
Je kunt jullie negatieve cirkels een eerste halt toeroepen door:
- de afweermechanismen van jezelf en van je partner te leren herkennen en erkennen.
- de manier te leren herkennen en erkennen waarop je hiermee samen een cirkelpatroon in gang zet en in stand houdt.
Dat loopt via bewustwording en wederzijdse afstemming op de onderliggende angsten en verlangens naar beter communiceren hierover.