Kritiek als een oordeel over jou van jouw partner kan een behoorlijke trigger zijn en een negatieve communicatiecirkel aanzwengelen.
Kijk maar eens wat dit soort oordelen in de zogeheten jij-boodschap met jou doen:
- Jij luistert niet echt.
- Jij snapt er niks van.
- Jij hebt zoveel kritiek.
- Jij hebt een kort lontje.
- Jij oordeelt.
- Jij communiceert niet goed.
- Jij neemt geen verantwoordelijkheid.
- Jij maakt zoveel troep.
- Jij bent op status gericht.
- Jij wilt altijd de schone schijn ophouden.
Hoeveel pijn van 0 tot 10 doet het jou als je partner, een ander geliefd iemand, een vreemde of jijzelf deze kritiek tegen jou uit?
Bij de oordelen die jou raken, vallen je dan tenminste twee dingen op als het goed is:
- Een negatief oordeel van je partner of een ander geliefd iemand doet het meeste pijn.
- Deze pijn staat los van het waarheidsgehalte van dat oordeel.
Hoe merk je dat kritiek pijn doet?
Makkelijk te herkennen signalen zijn:
- Tranen
- Verdriet
- Teleurstelling
Met het risico op nieuwe oordelen:
- Jij doet mij pijn
- Jij stelt mij teleur
- Jij zorgt ervoor dat ik verdriet heb
Moeilijker te herkennen signalen zijn:
- Uitleggen
- Verdedigen
- Rechtvaardigen
Met het risico op nieuwe oordelen:
- Jij loopt weg van jouw pijn
- Jij komt niet bij jouw gevoel
- Jij neemt mij niet serieus
Wat is de pijn van het oordeel eigenlijk?
Doet het pijn als je onderschat wordt?
Of als je ondergewaardeerd wordt?
Word je afgewezen als het oordeel waar zou zijn?
Of als jouw partner denkt dat het waar is?
Doet het jou pijn als jouw partner zijn of haar pijn ontkent?
Of de pijn bagatelliseert? Of juist emotioneel uitvergroot?
Het is best een moeilijk te beantwoorden vraag. De pijn zelf en de zwaarte van de pijn die je tussen 0 en 10 ervaart, is afhankelijk van de manier waarop je jouw emoties reguleert.
En juist in de context van je relatie is dat het moeilijkst. Omdat je alleen van jouw partner liefde wilt en omdat jouw partner degene is aan wie jij jouw liefde wilt geven. Er staat dus veel op het spel.
Oordeelspijn is hechtingspijn?
Hechtingspijn betekent dat een oordeel ervoor kan zorgen dat jouw relatie op de tocht komt te staan. Of het oordeel nou klopt of niet. Dat maakt niets uit.
Of kritiek nou oordelen of veroordelen is. Want een goed of slecht oordeel hoeft geen veroordeling te betekenen. Dat hangt dus ook van je interpretatie af. En hoe je op onbewuste of bewuste hechtingspijn reageert.
Als het negatieve oordeel klopt ben je een slechte partner, denk je. En als het niet klopt ook. Want je klapt dicht of je gaat in de contramine door je partner proberen te overtuigen dat het negatieve oordeel niet klopt.
Valkuilen en tips bij het oplossen van ‘kritiek’
Valkuil 1: Hechtingspijn verwarren met oordeelspijn
Je kiest de verkeerde oplossingen als je denkt dat de kritiek om oordeelspijn gaat terwijl het om hechtingspijn gaat.
Bij vermeende oordeelspijn zul je algauw in een normatieve discussie komen waarin jij of je partner met allerlei ‘bewijzen’ komt om aan te tonen dat het oordeel echt niet klopt.
Dat kan een heel leuke en verdiepende discussie zijn. Maar het is minder fijn als je er ergernis, boosheid, verdriet, afwijzing of verwijdering bij ervaart.
Valkuil 2: Hechtingspijn met oordeelswaarheid genezen
Deze valkuil volgt uiteraard uit de eerste valkuil. Er zijn heel wat ‘subvalkuilen’ onder die eerste, maar deze tweede haal ik eruit omdat die vaak speelt.
Zowat de grootste misverstanden die ik vaak zie gebeuren is dat je denkt de hechtingspijn op te lossen door:
- het eens te worden over de waarheid van het oordeel
- uit te leggen hoe het ontstaan is en er ‘feitelijke’ misverstanden zijn die opgehelderd moeten worden
De misvatting is dan dat de gedeelde waarheid geneest.
Zoiets als: als jij nu de waarheid kent dan kun je de vermeende kritiek nu allemaal goed en positief interpreteren en hoef ik of jij geen pijn meer te hebben.
Of die waarheid objectief of subjectief is doet er niet toe. Het gaat om de gedeelde waarheid als gedeelde ervaring en gedeelde erkenning.
Maar een gedeelde waarheid is helaas te vaak een doekje voor het bloeden. Hechtingspijn zit dieper en is meestal jarenlang opgebouwd.
Valkuil 3: De volgorde ineffectief omdraaien
Met het streven naar een gedeelde waarheid over het (eventueel gecorrigeerde) oordeel is overigens niks mis. Wel met de volgorde op het moment dat je nog steeds ruzie of verwijdering ervaart.
Veel partners richten zich dus eerst of vooral op het oplossen van oordeelspijn. Maar zo lang er verborgen hechtingspijn speelt is de serieuze discussie over meer of minder lastige oordelen moeilijk te voeren.
Dat worden dan algauw negatieve communicatiecirkels die steeds erger worden en steeds moeilijker te doorbreken zijn. Hoe langer dat misgaat hoe minder de hechtingspijn kan genezen, of zelfs groter wordt.
Valkuil 4: Oordelen per definitie verkeerd vinden
De spraakverwarring rondom oordelen kun je aandacht geven als de hechtingspijn voldoende aandacht heeft gehad en (soms even tijdelijk…) genezen is.
Want wat precies is oordelen?
Er zijn allerlei mindful trends die propageren dat je oordeelvrij door het leven moet gaan. Vooral nergens iets van vinden en dan toch oordelen dat oordelen niet goed is…
Ik geloof niet dat dit continu werkt. Ook niet in je relatie dus. Maar wel op bepaalde cruciale momenten. Het is afhankelijk van de context. Wel lastig natuurlijk als je vervolgens eindeloos met je partner moet gaan debatteren over die context…
Dat brengt me bij de volgende vraag:
Kun je oordelen, kwalificeren en beslissen loskoppelen van elkaar zodat het niet meer ‘gevaarlijk’ is?
Als we de betekenis van oordelen opzoeken in het woordenboek van Van Dale zien we vooral deze 2 invalshoeken:
- Beoordelen in de zin van je mening hebben en tot een conclusie of beslissing komen op basis van redenering.
- Veroordelen in de zin van een vonnis of afkeuren.
Het is vooral die tweede invalshoek waar hechtingspijn door ontstaat. Je voelt je dan niet veilig verbonden met elkaar. En de kans is groot dat je de eerste en tweede invalshoek dan niet uit elkaar houdt.
Letterlijk werkt dat zo:
- Je hebt een oordeel ofwel mening over jouw partner. Hoe je tot dat oordeel komt is weer een heel ander verhaal, maar dat laat ik even links liggen.
- Jouw oordeel of mening kun je vervolgens een kwalificatie geven: goed of fout, of een waarde tussen de 0 en 10 waar je ook weer verschillende waarden aan kunt toekennen.
- Aan die waarde kun je vervolgens een conclusie en een besluit (of een vonnis) koppelen. Dat betekent dat je altijd moet vergelijken met een standaard. Want hoe weet je anders of iets goed is of te vaak voorkomt bijvoorbeeld. Dat kan jouw eigen norm of ervaring zijn, de wet of een standaard uit wetenschappelijk onderzoek bijvoorbeeld.
Een voorbeeld.
- Jij vindt dat jouw partner een kort lontje heeft.
- Je kwalificeert dat als heel vaak, bijvoorbeeld wekelijks.
- Je vergelijkt dat met jouw wensstandaard (1x per maand is niet erg bijvoorbeeld, maar 1x per week of per dag wel) en je bepaalt hoeveel last je ervan hebt en wat je besluit vervolgens is.
Een heel nuttig proces dus, om te oordelen en daar oplossingsacties aan te verbinden.
Tenzij hechtingspijn en onveiligheid dit beoordelingsproces en de vruchtbare uitkomst ervan vertroebelen.
De tips om rekening mee te houden:
- Hoe meer je geleerd hebt van je opvoeders of je partner dat jouw bestaansrecht afhangt van jouw goede prestaties, hoe meer je last hebt van ‘negatieve’ oordelen. Je voelt je dan niet veilig in je bestaan of je relatie.
- Heel lullig dat je partner dan denkt dat je niet tegen kritiek kunt. Terwijl het daar in de diepte niet sec om gaat als een soort ego-kwestie.
- Hoe onveiliger je je voelt, hoe meer je eerst aandacht aan de hechtingspijn moet besteden.
- Zit je in een onveilige relatiefase en wil je samen de hechtingspijn genezen, dan is het raadzaam om het oordelen op te schorten. Pas als alle gevoelens, pijnplekken en behoeften er zonder oordeel mogen zijn, kun je erbij komen. En kun je ze genezen of integreren in je relatie.
- Zit je eenmaal in een veilige relatiefase, dan kun je kritische oordelen zelfs waardevol vinden. Omdat je er wat van leert of omdat je dan betere keuzes kunt maken hoe je aan jouw relatie kunt bijdragen.
Valkuil 5: Een oordeel persoonlijk opvatten
Heel veel partners vatten een kritisch oordeel op als een afkeurende definitie van hun hele persoon. Terwijl een kritisch oordeel meestal alleen bepaald gedrag betreft.
Op zich begrijpelijk dat deze verwarring ontstaat omdat wij in de hitte van de strijd woorden gebruiken die dit lijken te bevestigen.
Absolute woorden als:
- Altijd of nooit in plaats van soms of nu
- Jij bent … in plaats van jij doet of deed …
Ook hier geldt dat de mate van veiligheid een doorslaggevende rol speelt in jouw beleving van die absolute woorden.
Hoe veiliger geliefd jullie je bij elkaar voelen, hoe minder het uitmaakt welke woorden je gebruikt. Je gaat er dan allebei onuitgesproken van uit dat het niet persoonlijk afwijzend bedoeld is.
Er ontstaat dan het grote voordeel dat je een vermeend negatief of kritisch oordeel als een boodschap kunt gaan zien. De lading is er van af. En misschien kun je er dan zelfs heerlijk met allerlei meningen over debatteren.
En als het soms toch raakt, dan kun je dat veel makkelijker dragen en bespreken zonder dichtklappen of gekwetste boosheid.
Kortom:
- Oordeelvrij leven is onmogelijk, maar in een onveilige relatiefase liggen kritische oordelen gevoelig. Dat is iets om wel degelijk rekening mee te houden. Hoe je communiceert doet er nog toe.
- Raken kritische oordelen van je partner jou hard? Of andersom? Onderzoek dan eerst of er sprake is van oordeelspijn of hechtingspijn.
- Wanneer jullie steeds weer gevangen raken in negatieve communicatiecirkels is dit een teken dat er sprake is van wederzijdse hechtingspijn.
- Is er inderdaad hechtingspijn die effect heeft op jullie relatie? Eerst hechtingspijn genezen en veiligheid tussen jullie ontwikkelen zijn dan de beste middelen om met kritische oordelen om te kunnen gaan, en ze zelfs leuk of leerzaam te gaan vinden. Hoe je communiceert doet er dan niet zoveel meer toe.
Valkuil 6: Cognitieve bevooroordeeldheid…
En om het allemaal nog ingewikkelder te maken hebben wij mensen sociaalpsychologisch ook nog eens last van cognitieve vertekeningen. Denkfouten die met vooringenomenheid of bevooroordeeldheid te maken hebben. In het Engels: een bias.
Verken hier maar eens welke biases er allemaal ontdekt en onderzocht zijn >>>
In je relatie zijn deze belangwekkend:
Deze denkfouten kunnen dus allemaal spelen in plaats van “niet tegen kritiek kunnen”. En in je relatie bij negatieve communicatiecirkels kunnen ze je behoorlijk in de weg zitten om de onderliggende hechtingspijn te ontdekken. Om vervolgens op een nieuwe meer vruchtbare manier contact met elkaar te maken.