Grenzen stellen in je relatie door voor jezelf op te komen is op zich natuurlijk een belangrijke vaardigheid. Maar het kan ook helemaal verkeerd uitpakken.

Denk even heel letterlijk mee: hoe scherm je een landsgrens af tegen ongewenste immigranten?

Door eerst heel hard te schreeuwen dat die immigranten alleen maar ‘last’ bezorgen en dat ze niet mogen komen? Om vervolgens een hoge, dikke muur te bouwen?

En daarvoor misschien nog een schrikkeldraadversperring vol spiedende bewakers met honden of geweren?

Vast heel effectief. Op de korte termijn. Maar wat wil je hiermee op de lange termijn? Een permanente kloof die letterlijk en figuurlijk afstand creëert waarin vrij contact niet meer mogelijk is?

Hoezeer het doel alle middelen heiligt is dan nog maar de vraag.

Een emotionele muur

In het klein gebeurt dit ook wanneer je partner over jouw grens heengaat en jij je vroeger of later afsluit door een grote, dikke emotionele muur op te trekken.

Je hebt partners die:

• sub-assertief hun grenzen stellen door niks te zeggen of door ‘ja’ te zeggen terwijl het eigenlijk ‘nee’ is.
• of agressief hun grenzen stellen door eerst heel hard ‘nee’ te roepen en zich vervolgens afsluiten als je niet ‘goed’ reageert.

Cirkelloopje “Grenzen eisen – gehoorzamen”

In het algemeen lees je overal vooral over die eerste groep sub-assertieve mensen, maar in dit blogartikel is de tweede groep het startpunt.

De negatieve communicatiecirkel draait namelijk verder als jij jouw grenzen eisend stelt (agressief) en jouw partner hier onderworpen (passief-agressief) op reageert.

Ik noem dit wel het negatieve cirkelloopje van “eisen-gehoorzamen”. Belangrijk te bedenken hierbij is dat je zo’n loopje samen in stand houdt. Het gaat er niet om wie begint of wiens reactie de oorzaak is.

Het gaat er wel om dat ook de ‘agressieve’ grenzenstellers hun aandeel in het loopje herkennen en erkennen. Het meest ideaal is namelijk als je allebei je aandeel ziet, zodat je er vervolgens gelijkwaardig iets mee kunt.

De ‘agressieve’ grenzenstellers

Grenzen stellen wordt gemiddeld genomen als iets heel positiefs gezien. En daar kun je gebruik van maken door jouw eisen in de communicatie als ‘grenzen stellen’ te framen.

Uitgesproken zinnen met stellige toonzetting als deze kunnen er communicatief op duiden dat jij je grenzen eisend stelt:

• Jij kwetst mij heel erg en dat mag jij niet meer doen. Punt.
• Jij moet je verontschuldigen dat je mij pijn hebt gedaan. Punt.
• Jij moet toegeven dat je een fout hebt gemaakt en mij beloven dat je dit nooit meer doet. Punt.
• Dit kan echt niet! Zo ga je niet met mij om. Punt.
• Jij moet het goedmaken want het is jouw schuld. Punt.
• Jij moet rekening met mij houden anders is onze relatie ten dode opgeschreven. Punt.

Agressie en macht

Heel stellig uitgesproken zou je deze zinnen agressieve communicatie kunnen noemen. Je probeert zo weliswaar in je eigen behoeften te voorzien, maar de keerzijde is dat je geen ruimte (meer) hebt voor die van de ander.

Door impliciet of expliciet te ‘dreigen’ het contact te verbreken kun je macht uitoefenen op je partner. Hoe meer jouw partner vervolgens onderworpen verontschuldigend of pleasend reageert, hoe meer ook jouw partner het negatieve cirkelloopje “eisen-gehoorzamen” in stand houdt.

Met een fout-toegevende, gehoorzamende of zich verontschuldigende partner is jouw relatie echter niet gediend. En jij dus ook niet. Want samen houd je dan het negatieve loopje in stand.

Grenzen stellen in je relatie en macht

Eisend afdwingen dat jouw grenzen gerespecteerd moeten worden betekent in dit geval dat je over tenminste 2 dingen macht (of controle) wilt uitoefenen:

• Het gedrag van je partner: wat mag hij of zij (voortaan) niet meer zeggen of doen. Mogen is moeten geworden. Je partner ervaart waarschijnlijk ongelijkwaardigheid, ook al bedoel jij het niet zo.
• De uitkomst van dat gedrag: geen last ervan hebben en geen pijn ervan voelen. Voor jezelf maar eventueel ook voor de belangen van anderen waar jij last van hebt als je partner er geen oog voor heeft.

Nu kun je met (al)machtige volharding best veel afdwingen door grenzen in je relatie te stellen. Zeker op de korte termijn, maar op de langere termijn is de kans dus zeer reëel dat het zich tegen je keert.

Dat openbaart zich op deze momenten:

• Als het jou niet lukt om het gewenste gedrag of het gewenste resultaat te krijgen. Dan zul je veel boosheid en frustratie bij jezelf ervaren.
• Wanneer het jouw partner niet lukt om (op tijd) ‘gehoorzaam’ te zijn. Dan loop je er ongetwijfeld tegenaan dat je vindt dat jouw partner afspraken verbreekt of niet consequent is.
• En als je het contact uit boosheid (tijdelijk) verbreekt en daarmee je partner steeds verder emotioneel kwijtraakt.

Dat het zich structureel tegen je keert merk je dus pas als negatieve communicatiecirkels zich steeds vaker en heftiger herhalen. En jij je ‘genoodzaakt’ ziet om je af te sluiten. Als het niet zo is dat jouw partner dat al eerder heeft gedaan.

Trap niet in deze oplossingsvalkuilen

Het doorbreken van het cirkelloopje “eisen-gehoorzamen” is een randvoorwaarde wanneer jullie warm contact, veilige verbondenheid en een gelijkwaardige relatie nastreven.

Dit zijn niet-helpende oplossingen die ‘gehoorzamende’ partners (na sputteren) vaak kiezen:

• Jezelf verontschuldigen en je partner gelijk geven terwijl je niets opzettelijk ‘fout’ hebt gedaan. Je versterkt zo het ‘Zoek-de-boef-patroon. Je doet mee aan de focus dat iemand iets fout doet, in plaats van te focussen op de zachtere onderlaag.
• De behoefte van je partner gelijk vervullen om gedoe en erger te voorkomen. Hiermee beloon je het eisende gedrag van je partner. En houd je het mede in stand.
• Je eigen pijn en behoeften inhouden omdat je partner er niet mee om kan gaan of er geen ruimte voor heeft (of lijkt te hebben). Het risico is dat dit gaat vreten en er op een ongezonde manier toch wel uitkomt.

Kun je de onmacht verdragen?

Eisende grenzen-stellers kunnen er slecht tegen om zich onmachtig te voelen. Dit zijn hun vaak gekozen niet-helpende oplossingen (na nog meer vechten):

• Het stellen van strikte grenzen in je relatie als ‘harde’ strategie waarmee je dus en uiteindelijk het tegenovergestelde bereikt van wat je eigenlijk graag wilt.
• Actie van de ander eisen en je partner adviseren wat dan wel te communiceren of te doen. Voor je het weet verandert dat van voorzeggen tot voorschrijven. En als je partner het dan niet doet of vergeet, wordt het alsnog eisen. Of verontwaardiging.
• Het contact (ineens of tijdelijk) verbreken en boos afstand nemen als vergelding of zelfbescherming omdat je die onmacht met de daaraan gekoppelde frustratie niet aankunt.

Wat dan wel doen?

Hoe logisch ook, maar helaas is het niet zo simpel om alleen maar het tegenovergestelde te doen van de hier genoemde oplossingsvalkuilen.

Het kunnen dragen van onmacht in de zin van je machteloos voelen is heel frustrerend, maar dat is wel stap 1.

En dat je vervolgens de pijn van de kwetsing kunt erkennen zonder je partner iets kwalijk te nemen is stap 2. Waarna je vervolgens in stap 3 de echte onderliggende pijnplek ontdekt, herkent en erkent.

En stap 4 is dan dat je erover kunt praten met je partner zonder oplossende acties in de vorm van pijnbestrijding of behoeftevervulling te verwachten of eisen.

Stap 5 is dan dat je steeds meer gaat inzien hoe je op allerlei ‘slimme’ (en dus ineffectieve) manieren communicatiestrategieën inzet om macht of controle te hebben. Het bewustwordingsproces kan zo veilig op gang komen, zeker als je partner dan ook steeds positief emotioneel responsief kan reageren.

Er komen hierna nog heel wat stappen, maar zonder de stappen 1 t/m 5 kom je daar niet aan toe.

Toetssteen

De grote vraag is of een ‘agressief-grenzen-stellende’ partner eraan toe is om zijn of haar aandeel te zien.

De belangrijkste toetssteen om te verkennen of je eruit kunt komen is de vraag of je erover kunt praten naar aanleiding van een incident. Zonder dat je grenzen-stellende partner boos wordt of nors weigert erover te praten.

Gaat de deur gelijk dicht? Of onderken jij je onderwerpende aandeel zonder dat je partner ook gelijkwaardig zijn of haar eisende aandeel onderkent?

Dan weet je dat het bespreekbaar maken van het loopje er (nog) niet inzit.

Vastzittende partners

Er zijn partners die helaas zo vastzitten in de zelfbescherming en er niet tegen kunnen dat ze geen ‘macht’ hebben, dat:

• ze zich een ongeluk ‘vechten’ om het alsnog voor elkaar te krijgen en overspannen raken,
• ze serieus menen dat jij het recht (vrije wil) niet hebt om hun grens (of regels) te ‘schenden’ (tenzij uiteraard buiten de wettelijke kaders),
• en dat ze dan de deur (plotsklaps) keihard dichtdoen en soms zelfs al het contact in 1 keer verbreken.

Eén ding is dan zeker: je partner kan er nog niet over praten en zich hier niet voor openstellen.

Wanneer wel erover praten?

Wanneer je er toch op staat om erover te willen praten heb je kans dat je jouw partner echt kwijtraakt.

Je zult niet de eerste zijn waarvan de ‘harde’ grenzen-stellende partner vindt dat jij te ‘pleasend’ bent en dat jij dus degene bent die aan zichzelf moet werken.

Misschien ga je dan inderdaad wel aan jezelf werken (keurig gehoorzamend). En merk je maanden of jaren later dat het niet helpt. Jullie blijven vastlopen in dat negatieve cirkelloopje.

Je denkt misschien regelmatig dat het toch geen zin heeft om erover te praten, en als je alles hierboven herkent dan denk ik dat je gelijk hebt.

Kiezen of delen

Je moet dan voor jezelf gaan kiezen of je het gaat gedogen om zo een zo fijn mogelijke relatie in stand te houden. Mogelijk komt er later een moment dat je partner er wel voor openstaat.

Daarvoor is helaas meestal nodig dat je partner ook buiten jullie relatie om in de problemen komt. Met familie, vrienden of collega’s. Maar hopelijk komt het niet zo ver en is het niet zo zwaar.

Als je jouw partner (emotioneel) niet kwijt wilt dan kun je dus heel bewust ervoor kiezen om je mond te houden en het te gedogen.

Doe je deze bewuste keuze uit liefde?

Prima lijkt me dat. Zo lang je de consequenties ervan overziet en je samen op een gezonde manier zonder al te veel toestanden fijn verder leeft. Grenzen stellen in je relatie vul je dan op een andere manier in.

Maar:

• als je al jouw woorden op een weegschaaltje moet leggen uit angst voor boosheid of toestanden,
• jouw eigen behoeften ernstig in het gedrang komen,
• jullie negatieve cirkelloopjes steeds heftiger worden
• en ‘het ‘ bij jou ook in boosheid gaat ontploffen

Dan kun je niet meer echt vrij en veilig samenleven. Lijkt me.

Misschien is het dan tijd om het genezingsproces te versnellen. En het stellen van grenzen in je relatie op een ‘zachte’ manier in te richten. Bijvoorbeeld door dit blogartikel samen te lezen en te bespreken wat je wel en niet herkent.