Mogelijk is er sprake van aangeleerde hulpeloosheid als jij jezelf een passieve, stoïcijnse en apathische houding aanmeet in jullie negatieve communicatiecirkels.
Hoor je jouw partner wel eens tegen je zeggen:
- Je komt zo onverschillig over.
- Je kijkt me niet aan.
- Je bent zo afwezig.
- Je reageert niet op wat ik zeg.
Mocht dat zo zijn, kijk dan eens of jij in die negatieve communicatiecirkels wel eens denkt:
- Het heeft geen zin om ook maar iets te doen.
- Ik zeg niks want dan doe ik het toch weer verkeerd.
- Ik voel me zo machteloos. Niets werkt.
- Hopeloos, er is geen ontsnappen aan.
Heb je deze gedachten?
Grote kans dat je last hebt van aangeleerde hulpeloosheid.
Wat is aangeleerde hulpeloosheid?
De bedenker van dit concept is de psycholoog Martin Seligman. Het betekent dat je denkt dat je geen invloed hebt op de nare gebeurtenissen die je overkomen.
In het algemeen ontstaat aangeleerde hulpeloosheid wanneer je geen gepaste reactie op jouw gedrag krijgt. Daardoor leer je niet wat je het beste kunt doen of zeggen om te bereiken wat je wilt bereiken.
Niet iedereen reageert overigens met passiviteit of neerslachtigheid op deze hulpeloosheid. Je bent het meest vatbaar voor neerslachtige passiviteit als je de mislukte communicatie met jouw partner wijt aan:
- Interne factoren: je gelooft dat het aan jouw persoonlijke tekortkomingen ligt in plaats van aan externe factoren zoals het gedrag van jouw partner bijvoorbeeld.
- Globale factoren: je gelooft dat het aan gebreken in jouw persoonlijkheid ligt in plaats van aan gebreken in jouw vaardigheden.
- Stabiele factoren: je gelooft dat het aan vaste persoonskenmerken ligt in plaats van aan flexibele, te veranderen persoonskenmerken.
In al deze situaties geloof je dat de negatieve communicatiecirkels door onveranderlijke factoren in jou ontstaan. Want inderdaad: wat je ook doet, jouw partner reageert alleen maar ‘negatief’.
Negatief zijn bijvoorbeeld deze reacties met een verwijtende of minachtende ondertoon:
- Boos
- Geïrriteerd
- Kortaf
- Afsnauwen
- Doodzwijgen
- Drama
Je kunt het als ‘geweld’ zien als jouw partner zowat structureel met deze ‘negatieve’ reacties op jou reageert. Slachtoffers van geweld krijgen onvoldoende positieve bekrachtiging en leren dus dat zij hulpeloos zijn.
Het ligt niet aan jou alleen
Dat is het eerste wat ik je wil vertellen. Een negatieve communicatiecirkel maak je ECHT samen. Ik weet dat je dit wel weet. Maar als je je herkent in dit alles hierboven, dan weet ik ook dat je het niet werkelijk gelooft en leeft.
In mijn EFT-trajecten zie ik veel koppels die in dat actief-passief-patroon vastzitten. Dat is met de juiste, gefaseerde therapietraining heel goed te doorbreken. De vraag aan wie (of aan wat) het kan liggen verdwijnt dan vanzelf naar de achtergrond. Die is namelijk ook niet relevant.
Het gebeurt helaas ook dat koppels hardnekkig terug blijven vallen in dat actief-passief patroon. Je wilt wel proactief zijn, maar toch is er een blokkade waar je geen vat op hebt. De hulpeloosheid lijkt zodanig aangeleerd dat je die niet zomaar aflegt.
Op een of andere manier houdt de aangeleerde hulpeloosheid stand door:
- Jou zelf. Je ervaart te veel angst en kunt er niet doorheen breken. En als je wel initiatief neemt, word je weer bevestigd dat het niet lukt.
- Jouw partner. Je ontvangt op alle goede pogingen om contact te maken amper een positieve reactie.
- Jullie allebei. Jullie versterken elkaars gedrag.
Wat kun je doen om van die blijvende aangeleerde hulpeloosheid af te komen?
Hoe moeilijk of makkelijk dat is, is afhankelijk van jouw situatie met je partner en jouw verleden. Want wat is geweld? Hoe percipieer jij het? Hoe zeer trek jij het je aan als jouw partner niet wil praten, op jou moppert of jou afsnauwt?
Je kunt inderdaad een partner hebben die zo in de aanklagerrol vastzit, dat er bij jou geen sprake is van een aangeleerde maar van een werkelijke hulpeloosheid.
Hoe het ook zit, dit zijn in ieder geval 3 ingangen die je alvast wat kunnen brengen.
1. Bepaal hoe jij NIET meer door jouw partner toegesproken wil worden. Frequent afgesnauwd worden lijkt me bijvoorbeeld niet de bedoeling. In plaats van je als een geslagen hond af te wenden, zeg je steeds weer tegen je partner: ik snap (of zie) je frustratie, maar ik wil niet dat je op deze toon tegen mij praat.
2. Leer je eigen emoties (nog) beter herkennen, voelen en reguleren. Focus hierbij op wat er bij jezelf gebeurt zonder je partner te verplichten jouw onplezierige emoties te verlichten. Zie ze vooral als een raadgever voor jezelf en jouw behoeften. En wanneer jullie negatieve communicatiecirkel van dat moment gede-escaleerd is, lukt het hopelijk om dat ook te communiceren.
3. Zorg dat je positieve tegenervaringen opdoet. Persoonlijk ben ik niet zo’n voorstander van bewust positief denken om negatieve communicatiecirkels om te buigen. Maar als je blijft vasthangen (na of in een EFT-traject) maak dan eens de expliciete afspraak om elkaar een tijdje alleen maar positief te bekrachtigen. Met name om te onderzoeken of dit jullie verder brengt.
De allerbeste methode is natuurlijk om eerst jullie emotionele veiligheid bij elkaar op orde te krijgen. Hoe veiliger je je voelt bij elkaar, hoe makkelijker het is om weer je eigen actieve zelf te worden en zijn.