Ik moet er altijd om vragen bij mijn partner en dat wil ik niet.
Ik zou zo graag willen dat mijn partner het aanvoelt en zelf initiatief neemt.
Mijn partner denkt er nooit uit zichzelf aan.
Mijn partner ziet het niet, ook niet als ik subtiele hints geef.
Zijn dit gedachten die je bij jezelf herkent?
Het is iets waar veel koppels mee worstelen. Ik zie het in mijn praktijk vooral op deze 3 punten:
- Geen initiatief om leuke of nuttige dingen te doen of organiseren
- Geen initiatief om meer diepgaande gesprekken te voeren
- Geen initiatief in het empathisch reageren op emotionele signalen
Die derde is meestal het grootste probleem en fungeert nogal eens als vliegwiel van de eerste en tweede.
De relatieworsteling gaat dan om: wie neemt er wanneer uit zichzelf het initiatief om op een of andere manier aandacht te geven aan dat wat je wilt?
Niet alleen in praktische zin, maar ook in emotionele zin.
In praktische zin gaat het om doe-dingen die je kunt zien, die je kunt filmen. Bijvoorbeeld:
- Geïnteresseerde vragen stellen
- Steunende of troostende opmerkingen maken
- Gevoelige punten bespreekbaar maken
- Een meningsverschil alsnog uitpraten
- Een vrijpartij starten
- Een uitje organiseren
En in emotionele zin gaat het bijvoorbeeld om:
- Je stemming: heb je er zin in?
- Je blokkades: zijn er hardnekkige afweermechanismen?
- Je energie: kun je het opbrengen?
- Je focus: kun je op bepaalde momenten wel of niet alert zijn?
- Je empathische vermogen: kun je iets aanvoelen en erop reageren?
- Je telepathische vermogen: kun je weten wat je partner wilt?
Die laatste is natuurlijk een grapje.
Maar wel een grapje met een randje… veel partners hebben namelijk moeite met de grens tussen aanvoelen en telepathie… Hoe goed je iets kunt aanvoelen is met andere woorden niet iets wat je zomaar kunt.
Het opvangen van emotionele wenssignalen en deze vertalen naar praktische communicatie is gewoon heel moeilijk. En dan komt nog de vertaalslag naar de juiste actie. Voor je het weet krijg je te horen:
- Jij leert het ook nooit!
- Jij denkt er ook nooit aan!
- Ik heb het al tig keer verteld!
Helaas is ‘aanvoelen’ en ‘initiatief nemen’ geen vanzelfsprekend duo.
Richting je partner zijn er tenminste deze stappen waarin het mis kan gaan:
- Zien: zie je het signaal?
- Interpreteren: wat betekent het signaal?
- Vertalen: welke actie is nodig?
- Doen: de actie uitvoeren.
De worsteling rondom wie-wanneer-welk-initiatief-wel-of-niet-neemt begint dus al bij die eerste stap: het waarnemen.
Vervolgens kun je een onderscheid maken in passief waarnemen en actief waarnemen. Passief waarnemen betekent dat je bijvoorbeeld ziet dat er iets aan de hand is bij je partner en er niets van zegt of niets mee doet.
Actief waarnemen van wenssignalen betekent dat je er iets mee doet middels interpreteren, vertalen en doen.
Bij het actief waarnemen van wenssignalen moet je in ieder geval rekening houden met deze 2 onderling samenhangende belemmeringen:
- Belemmering 1: Selectieve waarneming
- Belemmering 2: Onveiligheid
Aan selectief waarnemen doet iedereen. Je kunt nou eenmaal niet alles om je heen en in jezelf waarnemen. We nemen dus maar een deel van de werkelijkheid waar.
Wij mensen nemen in principe alleen die informatie tot ons, die ons uitkomt. Die onze bewuste en onbewuste overtuigingen bevestigen. Een heel bekende is de half lege of de half volle fles waarmee je ‘alles’ pessimistisch of optimistisch interpreteert. Vanuit wantrouwen of vanuit vertrouwen.
Aan veel trainingen en therapieën ligt deze maakbaarheidsaanname ten grondslag:
“Selectieve waarneming kun je (leren) sturen door het aandacht te geven, door te focussen en door jezelf een concreet doel te stellen.”
Deze aanname klinkt fijn, want dat zou betekenen dat je partner heus wel kan leren jouw wenssignalen actief waar te nemen. Zelfs als je geen wenssignalen afgeeft, dat heb je tenslotte in het verleden al vaak genoeg gedaan…
Je stelt samen doelen, je maakt goede afspraken, je staat er allebei helemaal achter, en toch loopt het na verloop van tijd weer helemaal spaak…
Het grote relatieprobleem is dat de aanname van de sturende selectieve waarneming en het maken van afspraken om initiatief te nemen op de langere termijn niet werken als:
- jullie allebei een onveilige hechtingsstijl hebben, waarbij de ene partner met name terugtrekkend is en de ander met name trekkend, of allebei met name terugtrekkend.
- jullie allebei een veilige hechtingsstijl hebben, alleen op een wat andere manier want dan speelt het issue wie-wanneer-welk-initiatief-wel-of-niet-neemt zeer waarschijnlijk niet meer.
Wat kan er allemaal spelen rondom het (niet) nemen van initiatief bij een onveilige hechtingsstijl?
Wanneer jouw basale, universele behoeften aan liefde structureel niet vervuld worden, dan kies je als kind en als volwassene voor:
- trekken en vechten wat zich communicatief bijvoorbeeld uit in kritiek geven, eisen stellen, dominantie of meer subtiel op je partner inpraten
of
- terugtrekken en vluchten wat zich communicatief bijvoorbeeld uit in zwijgen, weglopen en niet meer weten wat je voelt of wilt.
Met veelvuldig terugtrekken ontwikkel je een vermijdende hechtingsstijl. Je hebt dan geleerd dat jouw initiatief niet op prijs wordt gesteld. Of dat het zelfs geen zin heeft om initiatief te tonen, want dat wordt toch niet gehonoreerd.
Wanneer je een strenge of zeer beschermende opvoeding hebt genoten, dan zijn jouw behoeften en initiatieven waarschijnlijk vaak de kop ingedrukt. De conditionering om geen initiatief te nemen kan dus uit een ver verleden komen.
Afhankelijk van de dynamiek met je partner continueer je dit als een onbewust zelfbeschermingsmechanisme, komt het opnieuw naar boven of wordt het zelfs erger.
Hier zie je precies waarom de dynamiek met je partner zo belangrijk is.
Geen-initiatief-nemen is iets wat je in reactie op andere mensen doet of leert wanneer er sprake is van een onveilige situatie. Het meest effectief is het wanneer je dit ook weer in relatie met anderen positief kunt omdraaien.
Kortom: doelen stellen, individuele assertiviteitsontwikkeling en afspraken maken over wie-voortaan-welk-initiatief-neemt werken niet of alleen maar tijdelijk in een onveilige relatie. In de hechtingsrelatie met onze partner zullen wij mensen altijd weer terugvallen op onze oude zelfbeschermingsstrategieën.
Dat merk je als je steeds weer terugvalt in oude patronen. Het is vooral een signaal dat het nog niet veilig is tussen jullie. Op zich is dat trouwens niet eens zo erg, tenzij je ongelukkig bent en niet meer goed in je relatie en je leven kunt functioneren.
Misschien vind je dit blogartikel over passiviteit ook leerzaam: https://samencommuniceren.nl/hoe-je-passiviteit-doorbreekt/