Ben jij degene die bij jullie alles bedenkt, plant, regelt en beslist? Of is dat vooral jouw partner?
Hoe ervaar je (dis)balans in bijvoorbeeld dit soort taken:
- Wanneer en hoe de tuin onderhouden
- Uitzoeken en bepalen van grote aankopen
- Kiezen programma’s en TV kijken
- Welke activiteiten de kinderen doen
- Gezamenlijke uitjes en tijd voor elkaar regelen
- Het regelen van jullie sociale contacten
- Samenwerken in een eigen bedrijf
- De administratie en belastingzaken
- De dagelijkse boodschappen en het koken
- Schoonmaken en de was draaien
- Kleding kopen en wat je dagelijks aandoet
Als jij de leidende partner bent dan krijg je vast dit soort verwijten naar je hoofd geslingerd:
- Jij bent ook zo dominant
- Het moet ook altijd op jouw manier
- Het heeft helemaal geen zin om hierover met jou te praten
- Ik doe in jouw ogen toch niks goed
Of je bent meer de volgende partner die deze kritiek te verduren krijgt:
- Je neemt ook nooit eens het initiatief
- Jij laat mij overal alleen verantwoordelijk voor zijn
- Kun je dat dan niet zelf bedenken?!
- Ik heb je al tig keer verteld hoe het moet, maar je doet het gewoon niet
Deze ongelijkwaardigheid tussen jullie zal vroeger of later veel onvrede met zich meebrengen. De kiem herken je in deze 2 situaties.
Situatie 1
Jullie doen al je taken gescheiden zodat je niet hoeft samen te werken.
Dit is weliswaar heel efficiënt, maar er liggen gevaren op de loer. Misschien wil je strijd voorkomen door ieder je eigen taken te doen, maar voor je het weet verandert de strijd van dynamiek.
Een vermeende ongelijke verdeling zorgt er bijvoorbeeld voor dat je strijd krijgt over wie het meeste doet. Met steeds meer verontwaardiging som je steeds weer allebei op wat je wel niet allemaal doet. Ken je dat?
Het lijkt om de vraag te draaien wie er gelijk heeft. Maar onder die machtsstrijd voel je je ondertussen heel alleen en niet gewaardeerd.
Situatie 2
Jullie doen de taken samen maar in plaats van overleggen hebben jullie voortdurend strijd hoe het moet.
Het effect is hetzelfde als bij de eerste situatie. Het vechten leidt tot eenzaamheid terwijl ook nog eens je energie wegsijpelt om de klussen te doen.
Uiteindelijk ga je toch langs elkaar heen leven en ieder je eigen ding doen wanneer het niet lukt om op één lijn te komen. Misschien vind je dat ook wel prima zo, omdat je denkt dat meer er toch niet inzit.
Is er sprake van een schadelijk patroon?
Beoordeel dit vooral voor jezelf. Want als dat het geval is, dan versterk je elkaar in het leidende of volgende gedrag:
- Hoe meer jij leidt en voorschrijft, hoe meer jouw partner volgt en zich aanpast, hoe meer jij je ‘gedwongen’ voelt om te leiden en de verantwoordelijkheid te nemen.
- Hoe meer jij volgt en je aanpast, hoe meer jouw partner leidt en voorschrijft, hoe meer jij je ‘gedwongen’ voelt om alles van je partner te slikken.
De Roos van Leary
Een verhelderende kijk op de manier waarop dit soort gedragspatronen ontstaan, wordt ons gegeven door de inmiddels overleden psycholoog Timothy Leary.
Hij is de grondlegger van de Roos van Leary. Een model waarmee hij 8 verschillende gedragsstijlen definieerde:
Leary vond na uitgebreid observatieonderzoek uit dat elke stijl van iemand een bepaalde stijl van de ander oproept.
Wat bleek?
Op de verticale as is sprake van een tegengestelde beweging:
- Bovengedrag roept ondergedrag op.
- Ondergedrag roept bovengedrag op.
En op de horizontale as van een dezelfde beweging:
- Samengedrag roept samengedrag op.
- Tegengedrag roept tegengedrag op.
Ik zal ze stuk voor stuk kort toelichten.
Bovengedrag roept ondergedrag op
Dit is het patroon waar ik het hierboven al over had. Leidend gedrag van jou roept terugtrekkend gedrag van je partner op. Concurrerend gedrag van jou roept volgend gedrag van je partner op.
Wil je binnen het spectrum van deze 4 gedragsstijlen het tegenovergestelde gedrag van je partner oproepen? Gedraag je dan zelf tegenovergesteld aan dat wat je van partner wil.
Wil je bijvoorbeeld een meer leidende partner?
Stel jezelf dan terughoudend, onwetend of vragend op:
- “Het maakt mij niet uit, wil jij het alsjeblieft bepalen/regelen/beslissen*”
- “Moeten we nu ingrijpen of iets doen?”
- “Ik heb geen idee.”
- “Ik weet het niet, wat zou jij doen/kiezen?”
- “Wil jij komende week/maand de … regelen?”
Wil je meer gelijkwaardigheid?
Vertoon dan consequent samengedrag, net zolang tot je partner dit ook gaat doen. De aanhouder wint (meestal).
Ondergedrag roept bovengedrag op
Mensen zijn geneigd elkaar in hun gedrag te bevestigen. Iemand die steeds weer om hulp vraagt, krijgt een leidende reactie. Deze leidende reactie zorgt er op zijn beurt weer voor dat de hulpvrager in de hulpvragende positie blijft.
Wil je een meer teruggetrokken of volgende partner?
Voor je relatie lijkt me dat niet zo’n goed idee… Want dan moet je bewust leidend en concurrerend doen, met alle risico’s van dien. Je kunt doorschieten naar overcompensatie of agressie, en dan juist het contact met elkaar verliezen.
Als oefening en rollenspel kun je dit natuurlijk wel gelijkwaardig afspreken. Om zo bijvoorbeeld uit je comfortzone te komen. Het (her)ontdekken van je eigen gevoelens en uitspreken daarvan vergt leidende gedragselementen.
Ik raad je aan om dit alles eerder met samengedrag te doen. Persoonlijk leiderschap als bovengedrag is iets heel anders dan persoonlijk leiderschap vanuit samengedrag.
Tegengedrag roept tegengedrag op
Dit herken je vast als het ‘Zoek-de-boef-patroon’. Met aanvallend of opstandig gedrag roep je hetzelfde gedrag bij je partner op. Dit heeft alles te maken met het principe ‘geweld roept geweld op’.
Verwijten, kritiek en tegenaanvallen zijn duidelijke vormen van tegengedrag. Er zijn echter ook nog heel wat vormen die je niet zo gauw als tegengedrag herkent. Zoals:
- Ontkennen
- Uitleggen
- Oplossen
- Zelfbeschuldiging
Dat laatste zie ik op verschillende manieren gebeuren bij koppels die niet begrijpen waarom ze steeds weer vastlopen in conflictcirkels.
Samengedrag roept samengedrag op
Helpen en meewerken zijn de 2 gedragsstijlen waarmee je hetzelfde bij je partner oproept. Daar liggen ook wel diverse valkuilen op de loer, maar als je het goed doet werkt het wel.
Het wederkerigheidsprincipe zorgt daar in belangrijke mate voor. Samengedrag zit in bijvoorbeeld deze zinnen:
- “Moeten we nu ingrijpen of iets doen?”
- “Wil je mij helpen om dit te doen?”
- “Ik heb het nodig om iets van mij af te praten. Zou je vanavond een half uurtje naar mijn verhaal willen luisteren?”
- “Ik zou zo graag iedere dag even tijd willen nemen om samen over de dag te praten. Vind je het goed als we dat voortaan (om zo laat) doen?”
De succesfactor van samengedrag
De T.O.B.-houding naar jezelf én naar je partner is de sleutel om samengedrag te vertonen en op te roepen bij je partner. Dat betekent in ieder geval dat:
- je contact kunt maken met je eigen werkelijke behoeften
- je emotioneel kunt uitreiken
- je de werkelijke behoeften van je partner kunt zien
- je emotioneel gepast op je partner kunt reageren
Kortom: samengedrag in de T.O.B.-stand is de manier om het strijdpatroon te doorbreken.