Voor veel partners is de controle loslaten een belangrijk persoonlijk doel in hun relatie. Zij vinden controle een vies woord. Zij associëren het met vervelend gedrag:
- Jij wilt alles bepalen
- Jij wilt alles weten
- Jij wilt mij sturen
- Jij wilt mij veranderen
Ga maar na als iemand jou een controlfreak noemt.
Voelt als een scheldwoord nietwaar?
Misschien denk je wel dat je te perfectionistisch bent. Terwijl je alleen maar probeert het voor iedereen (inclusief jezelf) goed te doen. Of wil je je gewoon betrokken voelen. Of gewoon jullie relatie verbeteren.
Is controle disfunctioneel?
Een gangbare definitie van controle is de mate van beheersing. Je probeert jouw gedachten, emoties, eigen gedrag, gedrag van anderen of bepaalde omstandigheden te sturen.
En ja, controle is disfunctioneel voor je relatie als:
- Je partner dit als verstikkend ervaart
- Het aanleiding is voor ruzies en verwijdering
- Jij het als zelfbeschermingsstrategie inzet om nare gevoelens te vermijden
Zo kan het stellig stellen van ‘harde’ grenzen heel ineffectief zijn wanneer je dit als controlemechanisme inzet om je angst of pijn voor te zijn. Maar ook voor de ‘harde’ grenzenstellers is het loslaten van de controle geen goede oplossing.
Is overgave het antwoord op het loslaten van controle?
Nee, vaak niet is mijn stellige overtuiging.
De behoefte aan controle is namelijk heel menselijk. Koppel het woord aan zelfbeschikking en iedereen snapt de kwaliteit. Bovendien bereik je meer met doorzettingsvermogen.
Maar de behoefte aan controle wordt negatief gepercipieerd als je het koppelt aan dwangmatig gedrag. En de vraag is of dit terecht is. Want ‘vechten’ zonder het op te willen geven heeft net zo goed kwaliteit.
Overgave aan de klap (pijn en angst) zou dan moeten helpen om de controle los te laten? Omdat het beoogde resultaat uitblijft en eigenlijk alles al goed is? En omdat je dan merkt dat de klap wel meevalt?
Hm… persoonlijk vind ik dit geen goed idee.
Het is mij veel te zwart-wit. Voor je het weet sla je door naar de andere kant en doe je helemaal niks meer. Dan ontstaan er weer heel andere frustraties door onverwachte nevengevolgen.
Dan maar werken aan acceptatie?
Heel veel (therapeutische) trajecten kiezen de dimensie “controle versus acceptatie” als ingang voor het oplossen van problemen.
Laat de controle maar los, maak schoon schip met je verkeerde overtuigingen, accepteer jezelf en jouw partner zoals jullie zijn (alles is dus al goed, alleen ben je dat ‘even’ vergeten…), en het komt goed.
Maar wat als het helemaal niet om controle loslaten gaat?
En het helemaal niet vanzelf goed komt? Veel partners die met elkaar gevangenzitten in negatieve communicatiecirkels menen er last van te hebben dat hun partner hen probeert te veranderen. En hen dus niet accepteert.
Jouw partner wil controle op jou uitoefenen. Dat is wat jij op het 1e gezicht denkt en dat is wat het lijkt. Maar is dat wel zo?
Acceptatie gaat je namelijk niet helpen.
Wij laten ons op het verkeerde been zetten als we het zo aanvliegen om onze communicatieproblemen met onze partner op te lossen. Let wel: niet omdat acceptatie verkeerd is, maar omdat acceptatie het verkeerde medicijn op het verkeerde tijdstip is.
Ik zal het je met 5 woordvervangingen toelichten.
Controle = Zekerheid
Wat vind jij belangrijker:
- dat je op jouw partner kunt rekenen of dat jouw partner zich moet gedragen zoals jij dat wil?
- dat je je fijn geborgen voelt bij jouw partner of dat jouw partner zich moet gedragen zoals jij dat wil?
- dat je partner geeft om jouw pijn en jouw vreugde of dat jouw partner zich moet gedragen zoals jij dat wil?
Zie je wat ik bedoel? Het wordt heel anders als je gedragsverandering als middel ziet om de onzekerheid over de betrouwbare, liefdevolle aanwezigheid van jouw partner te verminderen.
Verbondenheid = Erbij horen
Bij ons mensen is de behoefte om erbij te horen (need to belong) aangeboren. In ons eentje kunnen we niet overleven. Voor ‘emotioneel overleven’ zijn we in onze huidige cultuur afhankelijk van onze partner. Onze primaire drijfveer is dat we hier zekerheid in zoeken.
Over de manier waarop we dat doen kun je redetwisten. En daar vergeten velen de context. Er is namelijk niet 1 beste methode (zoals controle loslaten) die voor iedereen en alles werkt…
Zo hangt de mate waarin jij onzekerheid kunt verdragen direct samen met hoe veilig jij je voelt met jouw partner. In een onveilige fase van je relatie zoek je veel meer naar zekerheden en dus naar voorspelbaarheid.
Voorspelbaarheid = Vertrouwen
Wist je dat onvoorspelbaarheid één van de grootste traumaveroorzakers is? Je loopt kleine of grotere trauma’s op als iemand waar je emotioneel afhankelijk van bent (je ouders vroeger en je partner nu) er dan weer wel en dan weer niet is.
Dat je jouw partner kunt en durft te vertrouwen heeft alles met deze voorspelbaarheid te maken. Ook al hebben jullie ruzie of ook al zien jullie elkaar niet, je weet dan dat dit geen bedreiging voor jullie relatie is.
Voel jij je onveilig in je relatie? Dan zul je ongetwijfeld vertrouwen willen opbouwen, ongeacht de ontstaansgrond van die onveiligheid. Voorspelbaarheid en zekerheid zijn hier randvoorwaardelijke ingrediënten voor.
Loslaten = Toelaten
De controle zogenaamd loslaten brengt je alleen maar van de regen in de drup wanneer jij en je partner in een onveilige fase verkeren. Acceptatie in deze fase is alleen maar een andere overlevingsstrategie om jouw pijnplekken te verdoven in plaats van te verwerken.
Toelaten van al je pijnplekken en al je hechtingsbehoeften betekent dat dit alles er mag zijn. En van daaruit kun je samen keuzes maken in hoe je met elkaar wilt omgaan en communiceren.
Accepteren = T.O.B. zijn
Toelaten en voor bepaalde acties kiezen is heel iets anders dan accepteren en erin berusten. Acceptatie heeft voor mij een meer passieve betekenis. Je hoeft er niks mee. Wat overigens niet ‘verkeerd’ hoeft te zijn.
Toelaten heeft voor mij een activerende betekenis in de zin van toegankelijk, ontvankelijk en betrokken (T.O.B.) zijn. Als partners ben je dan actief naar elkaar toegewend. Je bent bewust emotioneel beschikbaar en voorspelbaar aanwezig.
Focus dus niet op controle loslaten
Daar waar je denkt dat jouw partner controle wil hebben is jouw partner daaronder op zoek naar veilige verbondenheid met jou.
Betrouwbaarheid, voorspelbaarheid en zekerheid zijn daar onlosmakelijk mee verbonden. Hoe meer dat er in de vorm van veiligheid is, hoe meer je onzekerheid in vol vertrouwen kunt dragen en hoe minder je behoefte om bij te sturen. Hoe makkelijker het loslaten van de controle is, maar dan op een natuurlijke manier.