Loopt het steeds vaker op een teleurstelling uit als je veel moeite om ‘fijn’ over jullie relatie te praten?
Aan deze 3 punten herken je dat praten niet constructief is:
- In herhaling vallen.
- Je steeds slechter voelen in plaats van beter.
- Een leeg en futloos gevoel.
Communicatie is superbelangrijk om contact te maken
“We zouden veel meer moeten praten met elkaar”, is een uitspraak die ik vaak hoor. De actie ‘praten’ alleen al zien we als een middel om relatieproblemen op te lossen.
Toch is de inhoud wel degelijk van belang. Praten is lang niet altijd heilzaam. Vooral niet als je die drie kenmerken hierboven met de regelmaat van de klok ervaart.
Plaatsvervangend piekeren
Er zijn vele oorzaken van slechte gesprekken die de emotionele kloof tussen partners groter maken. Eén facet licht ik er in dit artikel uit: namelijk het verschil tussen constructief denken en piekerend denken.
Mij is opgevallen dat partners die veel piekeren over hun relatie een soort dwang ervaren. Zij kunnen bijna niet stoppen met malen. En dat niet alleen, zij moeten er ook over praten met hun partner.
Als deze partners hun gedachten niet hardop kunnen uiten en bespreken, raken zij gefrustreerd en voelen zij een emotionele kloof die des te groter is. Helemaal als hun partner er niet (meer) voor openstaat.
Wanneer is met elkaar praten constructief of destructief?
Om deze vraag te beantwoorden is het zinnig om jouw manier van denken te onderzoeken. Analyseren om problemen op te lossen is nuttig. Piekeren is dat niet, aldus psycholoog Reinoud de Jongh.
Dat is niet zo moeilijk om te constateren. Wat wel moeilijk is: wanneer gaat constructief denken of praten over in piekeren? En hoe schakel je terug?
Een paar feiten die je hiervoor moet weten:
- Mensen verschillen in hun need for cognition (NFC). Dat is de mate waarin je behoefte hebt aan kennis en het nadenken daarover. Met een hoge NFC-score haal je veel voldoening uit analyseren en nadenken.
- Mensen met een hoge NFC-score presteren beter (zij overdenken hun fouten en leren daarvan) en zijn gelukkiger: zij trainen ook het beheersen van hun gedachten en gevoelens waardoor zij zich minder snel laten meeslepen door vervelende gedachten en gevoelens.
- Constructief is nadenken over dingen die je kunt beïnvloeden en oplossen. Niet-constructief is zodra je gaat piekeren over dingen die je niet kunt beïnvloeden. Het lastige in je relatie is dat je hierover van mening kunt verschillen. Of dat je je machteloos voelt in jullie negatieve communicatiecirkels, terwijl je die wel degelijk positief kan ombuigen als je maar weet hoe.
Wat is het nut van piekeren?
Psycholoog Ruth Baer noemt 3 redenen:
- We beschouwen piekeren als constructief nadenken omdat het voelt alsof we de problemen echt te lijf gaan.
- Piekeren beschermt je tegen pijnlijke gevoelens. Het zijn meestal de hardere gevoelens van onrecht of boosheid die aanzetten tot piekeren. Liever daarin zwelgen dan je eigen echte pijn eronder aan te kijken.
- Met herhaald piekeren vermijd je de moeilijke stappen die je moet zetten om tot actie te komen. Zoals bijvoorbeeld je gedrag aanpassen of een moeilijk onderwerp inbrengen.
Constructief denken en praten met elkaar voelt heel anders:
- Je hebt meerdere ideeën en oplossingen voor een probleem.
- Je ervaart vertrouwen dat het gaat lukken.
- Je kunt stap voor stap tot een oplossing komen.
- Je voelt de liefde stromen, de kloof wordt gedicht.
Met dank aan de Jongh (die diverse wetenschappelijke inzichten heel mooi op een rijtje zette) zijn hier, los van jullie onderlinge communicatie, 6 tips om te stoppen met piekeren in jezelf.
Tip 1: Les voor de toekomst
Herkauwen en steeds weer opnieuw beleven wat je meemaakte in het verleden heeft niet zoveel zin. Bedenk in plaats daarvan wat je nu in diezelfde situatie anders zou doen zodat het wel goed gaat.
Ook bij een relatietrauma gaat dit op. Het herkauwen is dan eerder een signaal dat het nog geen vredig plekje heeft gekregen. Als jullie er zelf niet uit kunnen komen is de constructieve oplossing om er een hulpverlener bij te halen.
Tip 2: ‘Hoe’ is beter dan ‘waarom’
Verander voor jezelf alle waarom-vragen naar hoe-vragen. Schrijf voor de oefening bijvoorbeeld eens 10 waarom-vragen aan jezelf en aan je partner op.
Bijvoorbeeld:
- Waarom overkomt mij dit weer?
- Waarom doe ik dit toch weer verkeerd?
- Waarom lopen wij iedere keer vast?
- Waarom doe jij zo?
- Waarom zeg je niets?
En zet deze waarom-vragen vervolgens allemaal om in toekomstgerichte hoe-vragen. Bijvoorbeeld:
- Hoe zorg ik ervoor dat ik voortaan …?
- Hoe zorg ik ervoor dat het de volgende keer goed gaat?
- Hoe kunnen wij voorkomen dat we vastlopen?
- Hoe kan ik mijn aandeel leveren om jou te steunen?
- Hoe kan ik mij opstellen zodat jij je vrij voelt om te zeggen wat je wilt zeggen?
Tip 3: Neem piekertijd
Plan wekelijks een paar momenten in van bijvoorbeeld 20 minuten dat je mag piekeren. Wanneer je op andere momenten gaat piekeren, stop je jezelf door iets productiefs te doen bijvoorbeeld. En bedenk dat het moment nog komt dat je wel mag piekeren.
Tip 4: Elke gedachte is een trein
Beschouw je gedachten als een passerende trein. Je kijkt ernaar zonder mening of oordeel. Je hoeft niet in te stappen. Wees nieuwsgierig maar ga niet in discussie met de gedachte.
Wat hierbij helpt is om de woorden “ik heb de gedachte dat ik …” toe te voegen. Als je denkt “Ik doe het weer niet goed”, maak je ervan: “Ik heb de gedachte dat ik het weer niet goed doe”.
Tip 5: Volle aandacht erbij
Je gaat vooral piekeren als je iets doet waar je geen concentratie voor nodig hebt. Je hebt dan denkruimte over. Door je aandacht toch bewust te richten op dat wat je doet, leid je jezelf af.
Als dat bij eenvoudige doe-dingen niet lukt, kun je ook een andere activiteit gaan doen die meer aandacht vraagt zoals sporten of een boek lezen. Dit helpt je op de korte termijn om te stoppen met piekeren.
Tip 6: Bekijk jezelf als personage
Een andere strategie om met piekeren te stoppen is om jezelf als een personage te benaderen. Alsof het om iemand anders gaat. Het analyseren van je nare gedachten en gevoelens doe je zo met meer afstand.
Je stelt jezelf dan op deze manier vragen:
- Welke gevoelens heeft dit personage?
- Waarom heeft het personage deze gevoelens?
- Waarom heeft het personage deze vervelende gedachten?
Conclusie
Constructief nadenken is heel waardevol. Maar het is tijd om actie te ondernemen zodra het piekeren wordt en je in uitzichtloze cirkels blijft ronddraaien.
De 6 tips helpen je om het nutteloze piekeren te stoppen en je denkknop om te zetten. Op de langere termijn helpt het allemaal niet. Vooral niet als je hiermee je vervelende of verdrietige gevoelens steeds weer wegdrukt. Dan is er een meer constructieve actie nodig.
Praten als doel op zich is niet perse die constructieve actie.
Pas op voor de valkuil dat jullie gesprekken in plaatsvervangend piekeren ontaarden. Dat merk je dus aan de 3 kenmerken van de herhaling, je steeds slechter voelen en leeg of uitgeput raken.