Tend-and-befriend is ook een reflexmatige reactie op gevaar en dat kan je op het verkeerde been zetten.
Een partner die in paniek raakt wanneer emotioneel verbinden niet meer lukt en de intieme band verbroken voelt… Afsnauwen of wanneer er ruzie dreigt… Of wanneer er iets met ongeduldige heftigheid helemaal niet goed dreigt te gaan richting de kinderen of andere aanwezigen…
Heel vervelende toestanden. En heel begrijpelijke paniekreacties die in je relatie nogal eens in communicatief vechten of vluchten geuit worden.
Communicatief vechten in de zin van kritisch uithalen en trekkende verwijten. En communicatief vluchten in de zin van bevriezen, verdedigen, stellig argumenteren of zwijgen.
Allemaal zogeheten harde gevoelsuitingen waardoor de negatieve communicatiecirkel gaat draaien tussen jou en je partner.
Verbinden door positief emotioneel contact
Vroeg of laat komen we er in die negatieve communicatiecirkels achter dat veilig verbinden een basisbehoefte is die als tegengif werkt. En dat willen we natuurlijk. Alleen hoe doe je dat dan? Hoe ziet dat er in het dagelijkse leven als waarneembaar gedrag uit?
Hier moeten we even goed gaan opletten. Want (willen) verbinden heeft twee kanten: de effectieve en de ineffectieve. Aan de ineffectieve kant ligt de tend-and-befriend-reactie op stress of gevaar ten grondslag.
Wat precies is dan die tend-and-befriend-respons?
Naast het heersende fight-or-flight-concept (vechten of vluchten inclusief bevriezen en onderwerpen) bij stress of gevaar definieerden wetenschapper Shelley E. Taylor (professor psychologie aan de Universiteit van Californië) en haar onderzoeksteam het tend-and-befriend-concept in 2000 als 3e reflex.
Lastig te vertalen in het Nederlands, maar het is de neiging om vriendschap te sluiten om zo in de behoefte aan sociale steun te voorzien in stressvolle omstandigheden. En praten is daarin een middel om stress te lijf te gaan en om depressiviteit te voorkomen.
Taylor concludeerde dat vrouwen zich gemiddeld vaker van deze respons bedienen dan mannen. Mannen gaan eerder vechten of vluchten.
Hier in dit artikel van Psychology Today kun je een samenvatting lezen van de officiële publicatie Biobehavioral Responses to Stress in Females: Tend-and-Befriend, Not Fight-or-Flight.
Voor je relatie vind ik deze gevolgtrekkingen belangwekkend:
- Alle geslachten delen het vermogen om te vechten of te vluchten. Dat herken je vast in de 3 mogelijke patronen in jullie negatieve communicatiecirkels.
- Vrouwen lijken de vecht-of-vlucht-reactie minder te gebruiken. De waarde ervan is mogelijk lager omdat zij gewond, ontwricht of op afstand kunnen raken. Dan komt de zorg voor afhankelijke kroost in gevaar.
- Onderzoeker Rena Repetti toonde aan dat vrouwen na een zware (werk)dag veel zorgzamer waren voor hun kinderen, terwijl mannen zich eerder terugtrokken uit het gezinsleven.
- Vermoedelijk spelen endorfines en oxytocine een bepalende rol in dit patroon (biologisch), en houden leer- en socialisatieprocessen (sociologisch en psychologisch) het patroon in stand.
- Naast het zorgzamer zijn, speelt in stressvolle omstandigheden de neiging van vrouwen om vriendschap te sluiten. Je bij andere mensen aansluiten om erover te praten en zo sociale steun te verkrijgen. En zo stress beter te managen.
- Hoewel stress uitbarstingen kan veroorzaken, zit een vriendelijkere en zachtere reactie op tegenspoed ook in onze aard. Bij alle geslachten is al langer bekend dat sociale steun een buffer vormt voor stress.
- Stress kan dus prosociaal gedrag in de vorm van de tend-and-befriend-reactie uitlokken, met name bij vrouwen…
Man-vrouw-verschil
Met het oog op genderdiscriminatie wil ik hier voor de volledigheid opmerken dat ik het man-vrouw-etiket niet van toepassing acht op jou als mens, maar op bepaalde eigenschappen van ieder mens. Voor zover je überhaupt een onderscheid kunt maken tussen mannelijke en vrouwelijke eigenschappen. En voor zover deze dichotomie ook nog eens de menselijke lading dekt.
Eén ding weet ik wel: in mijn praktijk maak ik net zo goed mee dat vrouwen zeggen zich meer ‘mannelijk’ te gedragen en mannen die zeggen zich meer ‘vrouwelijk’ te gedragen. Het zit ‘m meestal in de verschillende behoefte aan verbindend op gevoelsniveau met elkaar willen praten.
En daarmee komen we terug bij onderwerp van dit blogartikel: de effectieve en minder effectieve kant van tend-and-befriend waarvan het willen praten met elkaar een groot struikelblok kan zijn. Wat mij betreft los van het gender-etiket.
Want wat is nu de verbindende, effectieve kant van tend-and-befriend?
Ik zie een heel logisch verband van tend-and-befriend met ons aangeboren hechtingssysteem. Misschien is het zelfs wel ons hechtingssysteem…
Vanuit ons hechtingssysteem willen wij mensen ons namelijk net als andere kuddedieren veilig met elkaar verbinden. En ook hier geldt dat we ons biologisch gedreven voelen, terwijl leer- en socialisatieprocessen onze manier van hechten inkleuren.
Een veilige gehechtheid is dus iets wat we ons hele leven natreven. Ook in onze huidige liefdesrelatie. En ook dat kan op een effectieve, zachte manier of op een ineffectieve, harde manier.
Veilig willen verbinden is op zich dus een heel normale, effectieve basisbehoefte. Tend-and-befriend-reacties helpen je met het vergroten van:
- je gevoel van veiligheid
- je veerkracht
- het vinden van kracht om te genezen en vooruit te gaan
En wat is dan die problematische, ineffectieve kant van tend-and-befriend?
In je relatie wordt het problematisch als je tend-and-befriend als harde (zelf)beschermingsreactie toe gaat passen om de boze dreiging of heftigheid van je partner af te wenden.
Er is een groot verschil tussen tend-and-befriend uit liefde en vrijwilligheid of uit angst en gedwongenheid. En of je het nu bewust of onbewust doet en of je het nu wel of (nog) niet gekunsteld doet, het is naar mijn mening authentiek als het uit liefde en bewuste vrijwilligheid is.
Angst en gedwongenheid kun je in vooral deze gedragingen van jezelf of je partner waarnemen:
- Buigen
- Pleasen
- Slijmen
- Lijmen
- Bemiddelen
- Verzorgen
Het is niet altijd makkelijk om hierin het verschil tussen liefde en angst te herkennen. Maar in negatieve communicatiecirkels kun je er wel van uit gaan dat deze tend-and-befriend-gedragingen een reactie op angst, pijn, onzekerheid of (vermeend) gevaar zijn.
In vechtende vorm door de vredige verbinding dwingend te willen herstellen en in vluchtende vorm door alles met bijvoorbeeld de mantel der liefde te willen bedekken waarbij je als het ware wegloopt van de echte onderliggende emoties.
Samen sta je sterk
Al met al kunnen we concluderen dat het zoeken van sociale steun middels praten en nabijheid een natuurlijke methode is om te verbinden. Qua gender zijn we weliswaar niet gelijk, maar uiteraard wel gelijkwaardig.
En gelukkig zijn wij mensen geen slachtoffer van onze hormonen of van ons DNA. Door een leer- en socialisatieproces kunnen wij het vormen en kiezen voor emotionele wederkerigheid en gelijkwaardigheid in onze relatie.