Alsnog een veilige hechtingsstijl in je volwassen leven ontwikkelen is gelukkig mogelijk.
En zelfs noodzakelijk wanneer je met je partner steeds weer vastloopt in negatieve communicatiecirkels met emotionele verwijdering als gevolg.
Emoties, vrede, veiligheid en onveiligheid hangen onlosmakelijk met elkaar samen. En een veilige hechtingsstijl geeft de meeste garantie op je vermogen om:
- gemoedsschommelingen effectief te reguleren zodat je een emotioneel evenwicht in stand houdt bij jezelf
- informatie te verwerken tot een gelijkvormig en samenhangend geheel
- met zelfvertrouwen daadkrachtig te kunnen handelen
- gevoelig af te stemmen op anderen (je partner)
- empathisch te zijn en medeleven te tonen
- open en tolerant te zijn naar mensen (je partner) die je als verschillend ervaart
- altruïstisch te handelen
In het kader van je relatie betekent het ontwikkelen of hervinden van je veilige hechtingsstijl vooral het optimaliseren van je:
- emotieregulering
- sociale aanpassingsvermogen
- geestelijke gezondheid
En dan het liefst van allebei zodat je een dieper gevoel van verbondenheid ervaart zonder angsten en zonder neerslachtigheid.
Hoe kun je nu weten of het emotioneel onveilig is in je relatie?
Om deze vraag kernachtig te beantwoorden noem ik de twee belangrijkste ingrediënten die je in je relatie nodig hebt om alsnog een veilige hechtingsstijl te ontwikkelen. Namelijk:
- Emotionele betrokkenheid
- Positieve ervaringen
Een gebrek aan deze twee ingrediënten levert je negatieve communicatiecirkels op en emotionele verwijdering. Daaraan merk je dus dat het emotioneel onveilig is. Ongeacht het karakter van die negatieve communicatiecirkels.
Vijf factoren over emotionele veiligheid die je moet weten
Om emotionele veiligheid en een veilige hechtingsstijl te ontwikkelen moet je met 5 belangrijke factoren rekening houden. Want denkfouten hierin kunnen jou of je partner belemmeren om vooruitgang te boeken. Dit zijn ze:
1: Veiligheid is dynamisch
Een onveilige hechtingsstijl ontwikkel je in reactie op belangrijke anderen waar je voor je basisbehoeften afhankelijk van bent. Zoals je ouders, je klasgenootjes, je docenten, je collega’s, je manager en … je partner.
De onveiligheid ontstaat wanneer je chronisch emotioneel onderdrukt wordt. Dat kan uit je verleden komen, maar net zo goed uit je heden.
Ongeacht heden of verleden, koppels die veel vastlopen in negatieve communicatiecirkels ervaren emotionele onveiligheid. Soms is dat alleen in bepaalde situaties en soms is dat als onderlaag chronisch aanwezig.
Hoe dan ook, je kunt het positief omdraaien. Wat je in reactie op anderen leert kun je ook weer afleren. Of je kunt nieuwe dingen leren of ervaren die op een natuurlijke manier de ‘oude’ vervangen.
Bedenk alleen wel dat hoe langer of hoe zwaarder je emotioneel onderdrukt bent, hoe langer of intensiever dit proces van omkering.
2: Emotionele veiligheid zoeken is volwassen
Een veilige emotionele gehechtheid is een basisbehoefte van ons mensen, jong en oud. Het co-reguleren van onze emoties en de verbinding met anderen is onze meest basale overlevingsstrategie.
Daarmee is emotionele veiligheid een allesbepalend sleutelkenmerk van en voor je welzijn, en dus voor je relatie.
Een grote valkuil is om het nastreven van deze behoefte als kinderachtig, te afhankelijk of te gevoelig te bestempen. Daarmee kun je als partner het idee opvatten dat jouw behoefte aan emotionele veiligheid er niet mag zijn.
De manier waarop je jouw behoefte aan emotionele veiligheid nastreeft is een ander verhaal.
Die kan effectief zijn en tot het gewenste contact en een veilige hechtingsstijl leiden. Maar die kan ook ineffectief zijn en tot negatieve communicatiecirkels en verwijdering leiden.
3: Emotionele veiligheid en ‘veilige’ communicatie versterken elkaar
Je emotionele veiligheid is dus een gevoelstoestand. Maar ook een mindset. Je kunt je bijvoorbeeld veilig wanen op de zee, terwijl er in de diepte een hongerige haai op zoek is naar prooi.
Het is voelen en denken, maar nog geen doen.
Doen doe je met gedrag en communicatie. Communicatie is een middel om emotionele veiligheid te creëren, en daarmee een veilige hechtingsstijl.
Straffende communicatie in negatieve communicatiecirkels kan ervoor zorgen dat emotionele veiligheid omslaat naar onveiligheid. Of dat een onveilige hechtingsstijl uit je verleden geen kans krijgt om alsnog veilig te worden.
In positieve of negatieve communicatiecirkels versterk je dus in het heden elkaars onveilige of veilige hechtingsstijl.
4: Emotionele onderdrukking gebeurt (meestal) niet met opzet
De woorden ‘onderdrukking’ en ‘onveiligheid’ kun je vanuit relationeel oogpunt min of meer uitwisselen. Alleen doet het woord ‘onderdrukking’ denken aan opzet met voorbedachte rade.
Maar wanneer is iets met opzet?
Heb je er controle op wanneer je dichtklapt of wanneer je uit je slof schiet? De grens tussen onwil of onvermogen is ontzettend lastig te trekken. Ook als het je soms wel en soms niet lukt om je te beheersen.
Zelfs als je ‘boos’ speelt of bewust de ander ‘doodzwijgt’ is het maar de vraag of je dit ‘kwade’ opzet kunt noemen. Misschien heb je zo wel geleerd je emotionele veiligheid te borgen.
Weten dat dit een ineffectieve communicatiestrategie is, is helaas meestal niet genoeg om onveilige hechtingsstijlen positief om te buigen.
5: De veiligheidsfase van je relatie doet ertoe
Kun je je voorstellen dat het best ingewikkeld is om te bepalen hoe je start met het oplossen van emotionele veiligheidsproblemen in je relatie?
Als je alles hierboven samenneemt is het in ieder geval zaak om rekening te houden met de veiligheidsfase van je relatie.
- In hoeverre neem je (ieder) een rugzakje uit het verleden mee?
- Hoe zeer verschil je van hechtingsstijl?
- Wat is ieders mate van triggergevoeligheid?
- Hoe vaak is sprake van negatieve cirkelpatronen?
- En hoe heftig zijn de negatieve cirkelpatronen?
- Wat is de duur van de negatieve cirkelpatronen?
- Is het belang van de juiste, duidelijke woorden zwaarwegend?
Hoe meer je in een onveilige fase zit, hoe meer elkaar met de juiste woorden veilig stellen ertoe doet. Op je tenen lopen uit angst kun je qua perceptie dan omdraaien naar bewust nadenken en oefenen hoe je elkaar veilig stelt.
Wat moet je dan doen om emotionele veiligheid in je relatie te krijgen?
Het is jammer genoeg niet snel en eenvoudig (met de juiste communicatie) voor elkaar te krijgen om een veilige hechtingsstijl te ontwikkelen. Maar er is gelukkig wel een duidelijke aanvliegroute.
Psycholoog Sue Johnson (ontwikkelaar Emotiegerichte Relatietherapie) en psycholoog John Bowlby (ontwikkelaar hechtingstheorie) bogen zich erover hoe therapeuten dat bij hun cliënten kunnen bewerkstelligen.
Die punten gelden natuurlijk net zo goed voor 2 partners die samen emotionele veiligheid met een veilige hechtingsstijl willen ontwikkelen. Ik vertaal ze voor je naar je eigen relatie zodat je het (hopelijk) zelf kunt toepassen.
Hier zijn eerst de 5 taken voor een veilige hechtingsstijl van John Bowlby:
- Geef elkaar een beschutte plek om je pijn in kaart te brengen.
- Help elkaar in te zien hoe jullie relationele omgangsvormen bijdragen aan de pijnlijke situaties waaronder je (beiden) gebukt gaat.
- Help elkaar de relatie als een microwereld te beschouwen van deze omgangsvormen.
- Onderzoek met elkaar hoe deze manier van doen uit eerdere ervaringen is ontstaan, samen met de beangstigende, wezensvreemde en/of onaanvaardbare emoties die bij dit proces geprikkeld worden.
- Denk samen na over de manier waarop eerdere ervaringen je waarneming van de wereld (en je relatie) beperkt en voorschrijft hoe je in het heden voelt, denkt en handelt. En help elkaar daarna om betere alternatieven te vinden.
De 4 stappen voor een veilige hechtingsstijl
Sue Johnson vult hierop aan (in lijn met wat Bowlby bij zijn casus-beschrijvingen schreef) dat het benutten van de kracht van emotie de meest krachtige manier is om verandering te stimuleren.
Daarom vult zij de 5 taken heel concreet (en gebaseerd op een groot aantal gecodeerde EFT-sessies) aan met deze noodzakelijke, vaststaande stappen:
- Fundamentele kwetsbaarheden en behoeften aanduiden en daar een actieve betrokkenheid in tonen.
- Boodschappen formuleren die deze behoeften coherent en direct bevestigen.
- Je vermogen ontwikkelen om geruststelling en bevestiging van een ondersteunende ander (je partner) te aanvaarden.
- En je vermogen ontwikkelen om een ander (je partner) gericht te steunen.
Door dat alles (de 5 taken en de 4 stappen) samen steeds weer te doen ben je emotioneel responsief en kun je dat blijven doordat je positieve emotionele ervaringen met elkaar opdoet.