Ken je het frustrerende gevoel dat je niet boos of woedend mag zijn van je partner?
Omdat hij of zij daar niet tegen kan?
Echt vervelend hè, als jouw boosheid ervoor zorgt dat jouw partner ook boos wordt, jou de mond snoert of zich juist zwijgend terugtrekt.
Voor je het weet raak je verzeild in een negatieve vormdiscussie over de toon. Wie er begon. Wie waarom wel of niet boos doet. Dat je partner de heftigheid niet verdraagt. Dat het zo niet werkt als je steeds zo boos wordt.
Het oorspronkelijke onderwerp waarover je wilde praten is dan allang van tafel. Jullie komen daar waarschijnlijk niet eens meer aan toe. Of je bent zelfs vergeten waar het nou eigenlijk allemaal om begon.
Valkuil van woede en boosheid
De grote valkuil in deze mogen-strijd is dat je geen onderscheid maakt tussen boos zijn en boos doen.
Boos zijn is een persoonlijk gevoel dat je hebt, maar boos doen leidt de aandacht af en kan escaleren in agressie.
Illustratief hiervoor is het youtube-filmpje met de stomp die Wil Smith uitdeelde tijdens de Oscar-uitreiking aan de presentator.
Het nieuws ging alleen nog over de stomp en niet meer over de onderliggende kwetsing (of over de Oscars zelf).
Op het einde van het filmpje komt zijn tweet in beeld waarin hij zijn spijt betuigt.
Hij verklaart zijn boze gevoel, maar het rechtvaardigt zijn boze actie niet. Voor die actie schaamt hij zich. Niet voor zijn boze gevoel.
Het afreageren van je boosheid blijkt overigens ook niet zo effectief, zegt dit onderzoek uit het Personality and Social Psychology Bulletin.
De proefpersonen die hun woede op de boksbal uitleefden waren daarna nog bozer dan de proefpersonen die helemaal niets deden om hun woede te ventileren.
Verklaren versus rechtvaardigen
In relaties spelen vaak dezelfde mechanismen. Heftige emoties slepen je mee en nemen je als het ware over als je boos doet.
Dat geldt ook voor boosheid in lichtere vorm, namelijk irritatie. En voor boosheid in zwaardere vorm: woede en agressie.
Dat we hierbij geen onderscheid maken tussen verklaren en rechtvaardigen is nog zo’n grote valkuil. Maar al te vaak denken we dat partners met al die ‘rationele’ verklaringen hun boze gedrag willen rechtvaardigen.
Terwijl zij wellicht alleen een stukje erkenning nodig hebben dat hun boosheid gezien hun verklaringen er gewoon mag zijn.
Je kunt dan spijt hebben van je uiting (het doen), maar geen spijt van je boze gevoel op zich (het zijn).
Dat de gedachte waarop je boosheid gestoeld is eventueel niet klopt of niet helpend is, dat is dan weer van latere orde.
Want je hebt vast gemerkt: hoe meer je met argumenten probeert de gedachten van je partner wel kloppend te maken, hoe bozer je partner wordt.
Veel partners kiezen er uiteindelijk maar voor om zich in te houden en niks te zeggen. Bang om door de heftigheid de ander weg te jagen en het contact te verliezen.
Maar jezelf inhouden werkt ook niet vanwege het snelkookpaneffect. De boosheid kan er dan in onverwachte ontploffingen uitkomen. Een proces wat zich soms over jaren heen kan opbouwen.
Wat dan wel?
Persoonlijke emotieregulering is een belangrijke vaardigheid en heel veel partners die ik in mijn praktijk ontmoet kunnen dat best goed, behalve… in hun relatie.
Daarom spreek ik liever van relationele emotieregulering.
Hierin neem je samen je aandeel en je verantwoordelijkheid om als een team de emoties te leren reguleren. Het maakt dan niet uit bij wie en in welke vorm de boosheid naar buiten komt.
Voordeel van boosheid
Laten we vooral niet vergeten dat boosheid op zich een heel nuttige emotie is. Je boos voelen is een heel goede richtingaanwijzer voor een onvervulde behoefte.
Ook een woedeaanval kun je als een richtingaanwijzer zien. Het betekent dat je het moeilijk vindt om met emoties van frustratie, angst, onzekerheid, verlies van controle en stress om te gaan.
Als partner van degene die boos is, ben je waarschijnlijk geneigd om de woede op jezelf te betrekken. Hij of zij is woedend op of door mij…
Het gevaar is dan je je gaat inhouden om boosheid bij je partner te voorkomen. Geen goed idee. Want je kunt er bijna op wachten dat het snelkookpaneffect dan ook bij jou gaat optreden.
Om samen boze relationele communicatiepatronen te doorbreken is het heel belangrijk om bij de onderliggende triggers, emoties en onvervulde behoeftes uit te komen.
Maar eerst is er iets anders nodig
Boosheid moet eerst effectief gede-escaleerd worden.
Veel tips op internet en woedebeheersingstrainingen zijn helaas primair en eenzijdig gericht op het beheersen van je boze gedrag (met diep ademhalen, jezelf dwingend stoppen of afleiding zoeken bijvoorbeeld) en het ombuigen van je ‘verkeerde’ gedachten.
Terwijl erkenning van het boze gevoel de eerste stap is. Met communicatief erkennen geef je aan dat de boze gevoelens er mogen zijn. Los van de waarheid. En dus los van de wel of niet kloppende gedachten.
Wat levert communicatieve erkenning van boosheid op?
Ten eerste rust. Want je partner hoeft niet meer met boos gedrag de ernst van het boze gevoel aan te tonen.
En dit brengt ten tweede de ruimte om zonder vertroebelende vecht- of vluchthormonen over te stappen naar gezamenlijke reflectie.
Een boos gevoel erkennen is dus eerst nodig voordat je weer verder kunt met het gesprek over de onderliggende zachte gevoelens, de onderliggende (mogelijk niet kloppende) gedachten en de onvervulde behoeftes.
Het is geen gemakkelijk proces om boze negatieve cirkelpatronen met woedeaanvallen te doorbreken wanneer dit al gedurende langere tijd opgebouwd is.
Gedragsmatige beheersingstechnieken kunnen aanvullend zeker soelaas bieden. Zeker als er mogelijk sprake is van huiselijk woedegeweld. Maar als je via de weg van emotionele erkenning werkt, dan is dat op korte en lange termijn veel effectiever.
Emotiegerichte relatietherapie (EFT) is niet voor niets zo’n goede bewezen aanvliegroute. Met een beetje mazzel is de cognitieve aanvliegroute middels bewuste beheersing en bewust je ‘verkeerde’ gedachten ombuigen niet nodig. Omdat dit via EFT en verbindende communicatie dan op een heel natuurlijke manier ‘vanzelf’ gebeurt.
Life Space Crisis Intervention (LSCI)
Interessant is in dit kader de vergelijking van 11 evidence-based interventies rond agressieregulatie en woedebeheersing van het Nederlands Jeugdinstituut.
De Life Space Crisis Intervention (LSCI) kwam er op diverse gemeten criteria als beste uit voor toepassing bij jongeren die lichtgeraakt zijn, hun emoties in stressvolle situaties niet kunnen beheersen en bij wie sprake is van gedragsstoornissen.
Bij LSCI pas je bij iedere emotionele gebeurtenis deze gespreksfases toe:
- Ontladen van de emotie, de-escaleren van de crisis.
- Analyseren van het gebeurde aan de hand van een tijdlijn.
- Selecteren van het centrale thema en het ontdekken van het patroon in de crisis.
- Komen tot inzicht en het vaststellen van het doel dat wordt nagestreefd.
- Het verkennen en aanleren van vaardigheden.
- Transfer van het geleerde en voorbereiding naar de orde van de dag.
Fase 1 t/m 3 zijn diagnostisch. Op grond daarvan maak je je keuze in fase 4 en 5. Fase 4 t/m 6 zijn dan zogeheten nieuwe-kansen-fasen.
In de EFT-therapietraining van SamenCommuniceren wordt dat alles niet alleen op maat toegepast, maar leren koppels ook om het zelf met praktische handvatten stapsgewijs toe te passen.
Samenvattend zijn dit de belangrijkste leerpunten over woede uit dit blogartikel:
- Maak onderscheid tussen boos zijn en boos doen.
- Om schadelijk boos gedrag te voorkomen of snel om te buigen is erkenning van het boze gevoel nodig, los van de eventueel niet kloppende interpretatie.
- Pas daarna ontstaat de rust en ruimte voor reflecterende communicatie en verbindend contact.
- Maak in de reflecterende communicatie onderscheid tussen verklaren (richting grip, begrip en inzicht) en rechtvaardigen (je boze gedrag goedpraten of het per abuis zo opvatten wanneer je partner maar blijft verklaren).
- Heb geduld voor de erkenningsstap. Stem de tijd die ervoor nodig is af op de heftigheid en de conditionering uit het verleden.
- Vergeet na de erkenning en de-escalatie vooral niet om de volgende stappen te nemen in het gesprek. Veel partners laten het er verder bij zitten, omdat het weer goed lijkt te zijn. Totdat blijkt dat het iedere keer weer opnieuw gebeurt.
De volgende stappen in het gesprek nemen op een ander geschikt moment noem ik liefde met echte belangstelling…